Grootheidswaanzin

In de golfstaat Dubai leken de bomen (gebouwen) tot in de hemel te groeien; tot vorige week. Ook in dit zelfgecreëerde sprookjesparadijs heeft de kredietcrisis toegeslagen. Het grootste bouwbedrijf Dubai World kan niet meer aan zijn betalingsverplichtingen voldoen. Heeft de maakbaarheid van het kapitalisme dan toch zijn einde bereikt?

Wereldwijd zijn we er inmiddels wel van doordrongen dat we de afgelopen decennia op erg grote voet hebben geleefd. Groot – groter – grootst leek het adagium. Vooral goedkoop geld lijkt een belangrijke oorzaak te zijn van onze expansiedrift. Met geld is alles te koop en als we maar voldoende geld creëren groeit de economie vanzelf. Jaarlijkse groei van 10% of meer is lang meer regel dan uitzondering geweest.

Ieder weldenkend mens heeft in zijn achterhoofd vast we eens dat gevoel gehad dat er iets niet klopte, dat geen enkele boom tot in de hemel groeit. Maar ja, we knijpen al gauw een oogje toe als het allemaal goed gaat. Waarom zouden we dan gaan doemdenken? En als het goed gaat willen we dat ook uitbundig laten zien. Vandaar al die ambitieuze plannen voor het bouwen van het hoogste gebouw ter wereld. Allemaal egostrelend gedrag.

Ook Nederland is niet ontkomen aan de decadentie en de grootheidswaanzin. Directeuren van woningbouwcorporaties die in dure auto’s rondreden. Zorgverlenende organisaties die zo nodig een kasteeltje moesten aanschaffen, met een faillissement als gevolg en de hulpbehoevenden in de kou. Dat zijn nou maatschappelijke organisaties. Torenhoge bonussen van graaiende managers. Een normaal mens zou al dat geld niet eens uit kunnen geven. Gigantische overnames met astronomische sommen geld, om maar zo hoog mogelijk op de wereldranglijst te komen.

Veel gemeenten en bouwend Nederland hebben ook boter op hun hoofd. Wat moeten we met al die nieuwe kantoorgebouwen terwijl iedereen weet dat vanaf nu de werkende bevolking gaat krimpen? We hebben toch de verhoging van de WAO-leeftijd met bijbehorende discussie niet voor niets gevoerd. Maar ja een prestigieus kantoorgebouw op je gemeentegrond levert lekker veel geld op.

Rudy Stroink, van bouwbedrijf TCN dat vorig jaar zelf in de problemen raakte, verwoordde het deze week in de NRC heel mooi: De Nederlandse bouw is nog steeds in de greep van het naoorlogse optimisme: het maakt niet uit wat we bouwen, het komt toch wel vol. Hij geeft aan dat als je alle bouwprojecten in Nederland optelt dan hebben we wel 30 miljoen Nederlanders nodig om alles gevuld te krijgen. Tja en daar zitten we nu net niet op te wachten.

Hopelijk zien we door de huidige crisis in dat ook Nederland het einde van zijn groei heeft bereikt. Dat is toch mooi, dan kunnen we ons geld tenminste zinvoller besteden dan steeds maar weer aan nieuwe uitbreiding? Dan komen we eindelijk toe aan de kwaliteit van ons bestaan. Er is nog zoveel te verbeteren op kleinere schaal. De binnensteden van de grote kernen mogen best wat groener en kindvriendelijker. De leefbaarheid voor bejaarden en zieken kan ook wel een duw gebruiken, want die leven nog steeds op een schamel aantal vierkante meters, zoals ik al in een eerdere column verwoordde.

Onlangs kwam ik een boek tegen met de aansprekende titel: Hou het klein – een economische studie waarbij de mens weer meetelt van E.F. Schumacher. Opvallend is dat het reeds geschreven is in 1973 maar het heeft nog niets aan actualiteit ingeboet. Eigenlijk is precies gebeurd waar Schumacher al voor waarschuwde. Hij geeft treffend weer waarin het kapitalistische materialisme tekort schiet. Wij gaan uit van de veronderstelling dat naarmate er meer welvaart komt, al het andere wel terecht komt en dat geld almachtig is. Helaas is het tegendeel meer dan bewezen. Hij gaf in 1973 aan dat we ons moeten heroriënteren, wat zowel inspanning van de verbeelding vraagt als het afleggen van onze angst.

Een ontroerend en nog altijd actueel boek dat ik zeer aanbeveel. En laten we vooral de boodschap ter harte nemen.