Pagina's

maandag 15 november 2010

Economie van de krimp

Dit weekend kwam ik een paar artikelen tegen over krimp van de economie. Ik dacht gelijk hè hè eindelijk durven we er voor uit te komen dat we aan de vooravond staan van een krimpende economie. Kunnen we passende maatregelen gaan nemen. Helaas was dat niet de strekking van de artikelen.
 

De artikelen hadden een louter economische invalshoek, met als conclusie dat we zo snel mogelijk weer op groei aan moeten koersen. “Krimp bbp schokt Nederland” kopte de NRC. Nou zo schokkend was het artikel nu ook weer niet, want de inhoud ging over: lichte krimp en eenmalige dip. Maar niets over een structurele ontwikkeling waar we in Nederland de komende jaren mee geconfronteerd gaan worden. En niets over te nemen maatregelen alleen maar over groei, groei, groei.

Het zou eindelijk eens tijd worden dat we paal en perk gaan stellen aan de groei van de economie. Bomen groeien tenslotte ook niet tot aan de hemel dus waarom de economie wel? De afgelopen twee jaar zijn we ineens geconfronteerd met een stagnerende en zelfs krimpende economie. Het woord recessie dook op, een woord dat voorheen nagenoeg nooit aan de orde was, laat staan werd uitgesproken. Alleen al het uitspreken van zo’n beladen woord zou tot zelfdestructie kunnen leiden. Dus bleven we lekker geloven in ongebreidelde groei.

Ons economisch systeem is helaas ingericht op groei. We leven op ‘schuldengeld’, een term ontleend aan het boek van Ervin Laszlo - Je kunt de wereld veranderen*. Dat betekent dat we rente op investeringen alleen kunnen terugbetalen als er groei tegenover staat. Willen we dit systeem veranderen dan zullen we op een totaal andere basis aan de middelen moeten gaan komen. Een enorme uitdaging die voor ons ligt.

We realiseren ons nog steeds niet dat we aan de vooravond staan van een fenomeen dat we nog niet kennen: een krimpende samenleving. De krimp zit niet zo zeer in de economie, maar betreft vooral de Nederlandse bevolking. De gevolgen zullen we binnen een aantal jaar al gaan merken, omdat de naoorlogse babyboomgeneratie op het punt staat het bedrijfsleven te verlaten. Door de wijze waarop ons pensioenstelsel is ingericht gaan we een moeilijke tijd tegemoet waardoor onze welvaart structureel onder druk zal komen te staan. Ons pensioenstelsel wordt namelijk gefinancierd door de werkende beroepsbevolking en als die krimpt en er meer mensen (ouderen) onderhouden moeten worden dan loopt dat ergens spaak.

Er zijn niet alleen grenzen aan de economie en de bevolkingsgroei maar ook aan het exploiteren van onze planeet. Al Gore heeft de problematiek als trend wereldwijd onder de aandacht gebracht. Zoals de bomen niet tot in de hemel groeien zo kan de planeet ook niet oneindig ontgonnen worden. Het houdt gewoon simpelweg een keer op. En op is dan ook echt op!

Helaas komt de term krimpende economie niet voor in de vocabulaire van de hedendaagse econoom. Vanaf de recessie in de jaren ’30 van de vorige eeuw is economische groei als ideologie de grote drijfveer achter ons economisch bestel geworden. De grote econoom John Maynard Keynes zei toen al: Gemeen is nuttig, eerlijk niet. Waarmee een economisch systeem is ontstaan waarbij hebzucht de grote drijfveer is geworden. Maar zelfs Keynes gaf toentertijd al aan dat eens het tij zou moeten gaan keren. Alle signalen wijzen erop dat nu dat moment is aangebroken.

Nederland is een van de dichtst bevolkte gebieden ter wereld. Dat heeft gevolgen voor hoe wij met elkaar samenleven. In laboratoria zijn veelvuldig proeven gedaan met veel ratten in een kleine ruimte. Vroeg of laat leidt dat tot stress en agressie. Bij de mens is dat niet anders. Kijk naar fenomenen als zinloos en verbaal geweld en toenemende agressie tegen andere bevolkingsgroepen. Is dat niet een gevolg van de drukte in onze samenleving? Op zeker moment heeft ieder levend wezen behoefte aan rust en ruimte. Waar kunnen we tegenwoordig nog alleen zijn zonder gestoord te worden door burengerucht en geluidshinder? Het wordt tijd dat we ons uit onze verstedelijkte gebieden terug kunnen trekken in de natuur waar ruimte en stilte overheersen.

Als we de ontwikkelingen op een rij zetten is er maar een oplossing: willen we onze welvaart behouden dan moeten we slimmer en innovatiever worden en onze ongebreidelde consumptiedrang beteugelen. Een oplossing is dat we gaan streven naar duurzame groei. En als we ons nu goed voorbereiden dan kunnen we, over een aantal decennia als de bevolking echt gaat afnemen, een duurzame krimp aan.

Ook is het sterk aan te bevelen om in de economische wetenschap aandacht te geven aan krimp naast groeiscenario’s en aan overvloed denken in plaats van denken in schaarste. De economen van de toekomst moeten anders leren denken. Het is geen exacte wetenschap waarbij het verleden maatgevend is voor de toekomst. Er zit een grote mate van emotie en zelfmaakbaarheid in onze samenleving die nog onvoldoende wordt meegenomen in het economievak.

Welvaart hangt niet af van hetgeen we aan materie bezitten maar heeft te maken met de liefde en verbondenheid met andere mensen, met de vrijheid van het individu, een fijn gezin en een gezellige vriendenkring, een prettig huis om in te wonen in een natuurlijke omgeving en een zinvolle bijdrage (arbeid) aan de samenleving. Om gelukkig te zijn en in welvaart te leven hebben we niet per definitie economische groei nodig.

*Bron: Ervin Laszlo - Je kunt de wereld veranderen; 2004, Uitgeverij Ankh-Hermes bv - Deventer

9 opmerkingen:

Iwanjka - LunaXme zei

Jolanda, een waar verhaal... helaas zit in de definitie van economie ingebakken dat groei erbij hoort. Denk ik. Dat krijgen we er niet uit. Woordvervuiling noem ik dat. En bi de quantum leap waar Ervin het over heeft hoort het springen naar andere woorden. Voordeel is dat je dan niet meer met economen discussie aan hoeft te gaan 'irrelevant' zou, hoe heet ze ook alweer zeggen (die vrouwelijke android uit die sf serie).

Ik ga geen discussie meer aan met economen. Is niet zinvol. Praten in termen van rente, schuld, bnp. Die wil ik niet meer. Die bestaan niet meer. Dat is het mooie van Ervin: hij is ecoloog, geen ecoNOOM. Ecologie gaat een niveautje hoger, dat woord is nog niet vervuild. Daar gaan we naar terug, en vanaf daar dat wat te vervuild is weggooien en indien nodig nieuwe worden maken met een nieuwe systematiek. Als ingenieurs. Ontwerpers. Daar geloof ik in...

En ja, duurzame krimp, dat is de weg. Van consumptie, maar ook van de wereldbevolking.

Amen,
Iwanjka

PS: Nogmaals: zolang economen geen afstand doen van hun 'wetenschap' is er niets mee aan te vangen. Alleen verlicht economen kun je iets mee. En veel economen kunnen die stap nog niet maken. Zijn verkleeft aan hun rol. Professioneel suïcide plegen is lastig. Loslaten kan ook, maar dat schijnt het ego van nogal wat -mn mannen- moeilijk te vinden. Macht, prestige, geld, geldingsdrang....

Unknown zei

Ik ben toch bang dat we al jaren krimpen, alleen geven de wijzers op het dashboard dat niet aan. Wat dat betreft is er nog wel een lucht bel om doe te prikken. Je gelooft al niet meer dat groei moet en dat is stap 1. Ik daag je uit om ook het geloof dat we nog groei (d) en los te Laten.
.

weet je gelijk waar mijn workshop over gaat ;-)
http://kleureneconomie.nl/ontmoetingsplek/agenda/
Barry,

Jolanda Verburg zei

Hi Iwanjka,

Geen discussie aangaan is ook niet de weg. Eerder een extreem standpunt innemen waardoor de absurditeit wordt getoond zodat hetgeen we normaal vinden ook in een ander daglicht komt te staan.

Of het nu duurzame groei is of krimp of duurzame krimp is allemaal niet zo belangrijk. Dat er iets moet veranderen heeft de kredietcrisis wel aangetoond. Vanaf de jaren '70 is de staatsschuld dramatisch opgelopen. Daar willen wij onze kinderen toch niet mee opzadelen?

Groet, Jolanda

Jolanda Verburg zei

Hallo Barry,

Ja we krimpen al jaren maar dan in kwalitatieve zin. Meer welvaart heeft ons geen extra geluksgevoel gegeven. Meer vrije tijd heeft ons ook niet echt meer tijd voor onszelf gebracht. We hebben meer te maken met stress dan vroeger, omdat de samenleving steeds ingewikkelder wordt. Naar mate we minder kinderen hebben gekregen zijn we hogere eisen gaan stellen aan wat ze zouden moeten kunnen met alle gevolgen van dien.
Ga zo maar door.

Het wordt weer tijd voor Slow, pas op de plaats, genieten van onze kinderen, de natuur, de vrijheid en de welvaart die we wel hebben.

Als we meer in staat zijn te genieten van de kleine dingen in het leven, het heilige moeten opzij zetten en onze oren niet laten hangen naar wat anderen er van vinden zullen we gelukkiger worden.

Aan onze inzet zal het niet liggen ;-)
Ik ben benieuwd naar je workshop!

Hartelijke groet,
Jolanda

Micha Kuiper zei

welke sf-serie ?

Jolanda Verburg zei

Hallo Micha,
Hoe bedoel je? Het is realiteit waar we in leven daar komt geen sf aan te pas. Die sf realiseren we zelf.
Groet, Jolanda

winkelvansinkel zei

Goedemorgen, waarom denk je dat Europa al die vluchtelingen en immigranten toe laat? Met die extra mensen proberen ze de groei in de economie te houden. Het draait allemaal om geld. En waarom denk je dat de regering wil dat vrouwen minder in deeltijd gaan werken? Om de productie en dus de economische groei zo hoog mogelijk te houden. Ze vergeten echter dat vrouwen dan minder kinderen zullen nemen en/of dat we nog meer probleemkinderen krijgen die we al genoeg hebben. Kinderen hebben namelijk aandacht nodig en met een werkende moeder en een werkende vader wordt het erg lastig. Het toelaten van alle vluchtelingen dient twee doelen voor de regering, het zijn namelijk goedkope arbeidskrachten die (2) werk willen doen wat wij zelf niet meer willen doen (bijvoorbeeld tomaten plukken).
Dus linksom of rechtsom, we gaan erg veel problemen krijgen door het gedachtengoed van de regering dat de economie moet blijven groeien en niet mag krimpen.

Jolanda Verburg zei

Dank je winkelvansinkel voor je reactie.

Ik moest mijn blog van negen jaar geleden (!) even herlezen.
Je hebt gelijk dat wij vluchtelingen nodig hebben om onze groeigedachte in stand te houden. Althans als wij groei willen nastreven. Zo denkt onze regering daarover en de EU idem.
Helaas houdt het een keer op voor NL, wij hebben simpelweg te weinig ruimte. En een land als Zweden volstoppen met vluchtelingen, waar nog ruimte genoeg is, is ook geen optie. Dan is assimilatie en integratie een probleem.
Ik hoop nog steeds dat Den Haag en Brussel een keer wakker worden.
Mijn oplossing is ontwikkelingssamenwerking stimuleren, eerlijk werk organiseren en welvaart helpen creëren in landen als Afrika. En uiteraard oorlog helpen voorkomen en oplossen, maar dat is en blijft een lastig onderwerp.
Maar alle kleine beetjes helpen.

Groet, Jolanda

winkelvansinkel zei

Inderdaad Jolanda, ik hoop ook dat Brussel en Den Haag wakker worden en voor jou oplossing gaan.

Groet Annet