Pagina's

donderdag 10 september 2015

Is grondbezit wel ethisch?

Er is een ware volksverhuizing gaande in de wereld. Mensen trekken massaal naar de welvarende gebieden. Het is niet alleen geweld of oorlog waarom mensen naar Europa trekken. Er zit meer achter dan dat. Dat er iets moet veranderen is wel duidelijk.

Wereldwijd zijn op dit moment meer dan 60 miljoen mensen onderweg naar een veiliger of welvarender omgeving. Zij hebben huis en haard verlaten op weg naar onbekende bestemming. Misschien hebben ze wel iets gehoord over het land waar ze heen willen maar hoe het daar echt is weten ze niet. Die onzekerheid nemen ze voor lief. Je geboortegrond verlaten doe je niet zomaar, want je weet wat je hebt en je weet niet wat je terugkrijgt. Toch is de wanhoop vaak zo groot dat mensen een onzekere reis en toekomst voor lief nemen.

Het beeld van het aangespoelde Syrische jongetje op het Turkse strand zegt genoeg over de risico’s die mensen nemen om uit hun uitzichtloze positie te komen. Het raakte mij diep van binnen, een verscheurd gevoel overviel mij bij het zien van die foto. Ooit waren mijn zoons zo klein. Spontaan barste ik in huilen uit, waarop mijn zoon zei: “Mam, wat is er? Doe niet zo raar.” Misschien moet je moeder zijn of in ieder geval volwassen om te beseffen wat dat beeld oproept.

Eerlijk aarde-aandeel
De gebeurtenissen zetten aan tot nadenken. Waarom is er zoveel ongelijkheid in de wereld? Waar is het misgegaan? Sinds het ontstaan van nederzettingen, waarbij de mens zich voor langere tijd ergens vestigde, is grondbezit al voorwerp van opstanden en oorlogen. En zelfs in onze tijd is het een hot issue. Ook nu nog wordt op slinkse en veelal onrechtmatige wijze grond toegeëigend. Poetin heeft de Krim geannexeerd en een deel van Oost-Oekraïne ingenomen. De Chinezen kopen grond op in Afrika en breiden hun eigendomsrechten op de Zuid-Chinese zee uit door eilanden aan te leggen. En ondertussen wordt er geruzied over de eigendomsrechten van de noordpool.

Door: BJ Hale via Flickr
Grond geeft bestaansrecht aan de mens. Hij kan er zijn voedsel op verbouwen, zijn vee op hoeden en een huis op bouwen om te wonen. Grond is vóór iedereen, omdat ieder mens dat geboren wordt recht heeft om te bestaan. Vanuit die gedachte wordt ook jaarlijks vastgesteld wat de mondiale voetafdruk is en wordt berekend wat wij gemiddeld per inwoner gebruiken. Een eerlijk aarde-aandeel is de totale hoeveelheid bruikbare ruimte gedeeld door het aantal bewoners op aarde, dat komt neer op 1,8 ha per persoon.

Earth Overshoot Day
Helaas verbruiken we momenteel meer dan de aarde beschikbaar heeft. Oceanen worden leeggevist en grond erodeert door intensieve landbouw. Hierdoor neemt de vruchtbare ruimte af en heeft de natuur minder tijd om te herstellen. In 2015 waren, gerekend vanaf 1 januari, alle beschikbare grondstoffen die de aarde in een heel jaar kan leveren op 13 augustus al opgebruikt. Dat is een kwalijke zaak waar we nog steeds te weinig bij stil staan. Deze dag, de Earth Overshoot Day, komt ieder jaar vroeger te liggen. Vooral in het Westen verbruiken we meer dan waar we eigenlijk recht op hebben, daarmee doen wij een deel van de wereldbevolking tekort.

Ook dichter bij huis in ons eigen land is grond en grondbezit een probleem. Nederland behoort tot een van de dichtst bevolkte gebieden ter wereld. Omgerekend hebben Nederlanders slechts 0,5 ha per persoon ter beschikking. Daarom is onze grondprijs ook relatief hoog, we hebben namelijk niet genoeg voor ieders behoefte. Grond is naast kapitaal en arbeid een van de drie productiefactoren en heeft dus een economisch belang. Grond heeft echter naast de economische waarde ook een emotionele waarde. Onze geboortegrond is zo speciaal dat wij daar ons leven lang een bijzonder gevoel bij hebben.

Grondpolitiek
In de Nederlandse politiek is grond en grondbezit sinds de jaren ’50 regelmatig een punt van discussie vanwege verschil van inzicht tussen partijen. Het standpunt van vooral de sociaal-democraten is dat grond meer ten goede moet komen aan het collectief. Ook zien zij grond, grondbezit en grondverdeling juist voorwerp voor maatschappelijke hervorming. Terwijl de liberalen grond als productiemiddel ervaren, daar horen investeringen bij en mag dus ten goede komen aan het ondernemerschap.
Den Uyl kondigt val kabinet aan
De christelijke partijen, vooral gevormd door agrariërs, zitten daar precies tussenin voor hen is grondbezit belangrijk voor het voortbestaan van het boerenbedrijf. Op 22 maart 1977 is zelfs het kabinet den Uyl gevallen over de grondpolitiek, vanwege de discussie over de waardering van grond.

Wereldwijd ligt de grondpolitiek in de tegenstelling tussen het communisme versus het kapitalisme. In het communisme is grond het eigendom van het collectief, hetgeen in het Westen altijd met afschuw is bekeken. Na de val van het communisme dreigt nu ook het failliet van het kapitalisme. Door de druk op grondstoffen en het milieu, evenals de klimaatverandering zullen we met z’n allen een nieuwe weg moeten inslaan.

Massale volksverhuizing
Er moet wat gebeuren willen we onze planeet leefbaar houden en massale volksverhuizingen voorkomen. Zeker gezien de sterke groei van de wereldbevolking. De prognose is dat tegen het eind van deze eeuw de mensheid uit 11,2 miljard mensen zal bestaan. In 1960 was dat nog slechts 3 miljard en nu leven we met 7 miljard mensen op aarde.

Het is al jaren bekend dat als we zo doorgaan met het uitputten van de aarde er steeds meer onenigheid en zelfs oorlogen zullen ontstaan puur en alleen om grondstoffen. Met volksverhuizingen tot gevolg. Is het vreemd dat er nu zoveel mensen naar Europa verhuizen? Het is niet alleen het geweld en de oorlog die mensen op drift doet raken maar zeker ook de klimaatverandering en de strijd om grond en grondstoffen.

Grondgebruik i.p.v. grondbezit
Foto: Richard Mulder
Ieder mens dat geboren wordt heeft recht op zijn stukje van de aarde. De vraag is nu of we mensen de toegang tot ons grondgebied kunnen weigeren? Want als de aarde voor iedereen is dan kunnen we toch eigenlijk niet van grondbezit spreken. Wat ook niet kan is met de hele wereldbevolking in Europa en de Westerse Wereld wonen, er moet dus wat gebeuren.

Er zijn een aantal oplossingen om de enorme volksverhuizing te beteugelen:
  1. De beschikbare grond moet een hogere opbrengst gaan krijgen of (weer) geschikt gemaakt worden voor voedselproductie. We kunnen met de huidige technologie woestijnen weer vruchtbaar maken.
  2. De grondstoffen in de wereld moeten beter verdeeld worden, dat betekent dat de welvarende landen met minder genoegen moeten nemen.
  3. We zullen een begin moeten maken met het afbouwen van grondbezit. Het grondgebruik moet ten goede komen aan het collectief.
  4. De grenzen moeten minder definitief zijn. Als mensen moeilijk ergens binnenkomen gaan ze zeker niet meer terug naar waar ze vandaan kwamen. Meer soepelheid is vereist.
Indien er niets geregeld wordt dan zullen migranten blijven komen, los van oorlog en geweld, en dan kunnen we niet anders doen dan ze de toegang bieden tot ons grondgebied en onze welvaart, maar dan wordt het wel een beetje druk om ons heen.


Meer bewustzijn
Tijdens een congres van NieuwNederlandNu spraken wij over grond, grondbezit, de grondpolitiek en omgaan met grondstoffen. Ik kreeg toen de opmerking dat de genoemde oplossingen nogal naïef zijn. Natuurlijk zal dit alles niet snel te regelen zijn en roept het heel veel weerstand op, maar niets doen is ook geen optie. Door een stip op horizon te zetten en er veel over te praten kunnen we mensen bewust maken dat de verandering onvermijdelijk is als we wereldvrede en welvaart voor iedereen willen bereiken.