Pagina's

donderdag 3 november 2016

Vrijheid voor vrouwen onder druk

Sinds de islam een zichtbaar onderdeel is geworden van ons openbare leven bekruipt mij het gevoel dat er iets niet klopt.

Foto: Trouw
Ruim twintig jaar geleden was ik voor zaken in Istanbul. Net aangekomen in mijn hotel dronk ik in de lobby een kopje thee. In mijn ooghoek zag ik een man aankomen in korte broek en T-shirt vergezeld van twee jonge kinderen met in hun kielzog een volledig in het zwart geklede gestalte en zo zwaar gesluierd dat zelfs de ogen niet zichtbaar waren. Al gauw kreeg ik het vermoeden dat het de moeder van de kinderen moest zijn.

Terwijl het gezin tegenover mij plaats nam en de man wat te drinken bestelde, vroeg ik mij af hoe de vrouw haar consumptie zou nuttigen en was in afwachting van haar ontsluiering. Naïef natuurlijk. Maar hoe kon ik weten dat deze vrouwen in het openbaar onzichtbaar blijven, ik had immers nog nooit een gesluierde vrouw in levende lijve ontmoet. De man en zijn kinderen dronken wat en zij zat erbij. Of het lijdzaam was kon ik niet zien. Iedere vorm van non-verbale communicatie was onzichtbaar.

Zichtbaarheid van de Islam
Geschokt was ik. Nog vraag ik mij af of de ontzetting over het schouwspel op mijn gezicht te lezen was. Gelukkig heb ik in die paar dagen in Istanbul weinig zo zwaar gesluierde vrouwen gezien. Sterker nog ik heb zelfs weinig vrouwen met een hoofddoek gezien. In de jaren daarna is er veel veranderd. Twee jaar geleden toen ik voor het laatst in Turkije was, werd het straatbeeld overheerst door vrouwen met hoofddoek.

Niet alleen is het straatbeeld van Turkije veranderd ook in mijn eigen omgeving is de zichtbaarheid van de islam in het openbare leven toegenomen. In mijn eigen buurgemeente Culemborg ben ik een paar jaar terug zelfs twee volledig gesluierde vrouwen tegengekomen. Maar volgens mij waren zij aan het provoceren, want onder hun zwarte gewaden kon ik nog net een glimp opvangen van strakke nauwsluitende spijkerbroeken en gympen.

De vrijheid staat onder druk
Helaas moet ik constateren dat het vrijheidsgevoel, door de zichtbaarheid van de islam in ons straatbeeld en de discussies in de media, minder is geworden. In de jaren ’70 en ’80 kon je nog ongestoord topless op het strand liggen. Kom daar nu nog eens om. De tankini begint steeds meer terrein te winnen en de boerkini heeft al heel wat stof doen opwaaien. Dat dit wordt afgedaan als modetrend zegt genoeg over de toename van het conservatisme in onze samenleving. Helaas treft het alleen de vrouwen.

Foto: Metro
Sinds ik werk strijd ik voor gelijke rechten voor man en vrouw op de werkvloer. Helaas is daar door de jaren heen nog weinig verbetering in gekomen. Verworvenheden zijn met de achterliggende crisis stilletjes aan weer teruggedraaid. Ook nu weer blijkt dat Nederland wat de gelijkheid tussen mannen en vrouwen betreft teruggelopen is. Uit de jaarlijkse onderzoeksresultaten, die door het World Economic Forum worden gemeten in de Global Gender Gap Index, blijkt dat Nederland drie plaatsen is gezakt op de ranglijst en daarmee de drie ontwikkelingslanden Rwanda, Filippijnen en Nicaragua voor moest laten gaan. Een kwalijke zaak voor een beschaafd westers land dat gelijkwaardigheid hoog in het vaandel heeft.

Vrouwenrechten onder druk
Nog lager op de Global Gender Gap Index staan de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Is het toeval dat wij met de VVD aan het roer, die steeds meer aanschuurt tegen het Angelsaksische model, zijn weggezakt op de Gender Gap? Ondanks dat de jarenlange strijd van vrouwen voor gelijke rechten en meer zeggenschap en zichtbaarheid in het openbare leven haar vruchten afwierp, lijkt deze trend zich te keren. De samenleving raakt steeds verder gepolariseerd ten koste van de diversiteit. De blanke man is de norm. De presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten zijn hiervan het absolute dieptepunt. De uitlatingen van presidentskandidaat Donald Trump laat zien hoe de westerse wereld steeds meer vrouwonvriendelijk wordt. En dat allemaal in de Eeuw van de Vrouw. Of is het de laatste stuiptrekking van de patriarchale overheersing?

Vrouwen doen het op veel fronten steeds beter. Ze zijn inmiddels hoger opgeleid dan hun mannelijke leeftijdsgenoten en zijn steeds beter in staat zichzelf te onderhouden. Maar nog altijd worden vrouwen in vergelijkbare functies lager betaald, vaak met het excuus dat ze minder ervaring hebben. Een kulredenering, zeker als het gaat om gelijk functioneren. Het gaat niet om de kwantiteit maar om de kwaliteit die geleverd wordt. Toch?

Hoofddoek als uiting van religie
Ik moet bekennen dat ik een enorme teleurstelling voel voor de moslima’s die een hoofddoek dragen als openlijke voorkeur voor hun geloof. Maar het wringt met mijn tolerantie voor het feit dat ieder mens vrij is te doen wat hem of haar goeddunkt. Dat zegt meer over mij en mijn achtergrond dan over hun keuze. Ik kom namelijk uit een streng gereformeerd gezin waarin vrouwen als tweederangsburgers worden behandeld. En als geen ander weet ik wat het is om je daar tegen te verzetten.

Als het zich voordoet laat ik het niet voorbij gaan om de moslima’s te vragen waarom ze een hoofddoek dragen. Steevast is het antwoord dat het de eigen keuze is. Maar ik weet hoe sterk de druk van de familie is op dit gebied. De eigen keuze op dit onderwerp is altijd gekleurd. Ik hoop dat over tientallen jaren alle moslima’s de hoofddoek afdoen, hun haren vrijelijk laten wapperen en hun geloof gewoon meenemen in hun privédomein. Net zoals dat jaren gebruikelijk was in een seculier land als Turkije en zelfs in het Iran van voor de Islamitische Revolutie. Vanaf de jaren ’50 is het geloof steeds minder zichtbaar geworden in Nederland, precies zoals dat in seculiere culturen gebruikelijk is. Een enorme vooruitgang vooral voor vrouwen. Dat mogen we best wat vaker benadrukken. Dat is onze cultuur!

Respect
Voor mij is gelijkheid vooral respect hebben voor elkaar. Eigenlijk verlang ik gewoon terug naar de tijd dat ik ongegeneerd topless op het strand kon liggen, ongeacht leeftijd en de staat van mijn lichaam. Gelukkig zijn er steeds meer heerlijke sauna’s waar als je je broek uittrekt alleen duidelijk is dat mannen en vrouwen niet gelijk maar wel gelijkwaardig zijn. Het zal nog wel een tijdje duren voor de moslima’s deze arena betreden. Of zijn ze er wel maar zie ik het niet omdat ze geen hoofddoek dragen? Over gelijkwaardigheid gesproken.