Pagina's

dinsdag 13 augustus 2013

Waar halen we onze inspiratie vandaan?

De wereld is in transitie. De enige zekerheid is dat niets onveranderd blijft. Maar omdat de veranderingen in zo’n razend tempo voorbij komen is het lastig om de eigen koers te bepalen. Toch is het mogelijk om onze ambities waar te maken.

Sinds de film ‘An Inconvenient Truth’ van Al Gore in 2006 zijn we wakker geworden en doordrongen van het feit dat we maar een aardbol bezitten waar we zuinig mee om moeten springen. Het besef dat onze kinderen ons in de toekomst ter verantwoording kunnen roepen betreffende de puinhoop die we hebben achtergelaten als we niets doen, heeft een impuls gegeven aan het begrip duurzaamheid.

Duurzaamheid is niet meer slechts een onderwerp voor klimaatwetenschappers en milieuactivisten. Steeds meer burgers zetten zich in voor een duurzame samenleving. Er zijn voorbeelden genoeg. Kijk eens naar je eigen voetafdruk en probeer die te verbeteren. Laat eens wat vaker je auto staan en reis met de fiets of het openbaar vervoer. Verspil minder eten door afgepaste hoeveelheden te bereiden. Eet eens een dag geen vlees. Neem een tas mee als je gaat winkelen zodat je geen plastic zakken hoeft te accepteren.

People, planet, profit
Ook bedrijven denken na over hun maatschappelijke rol en gaan maatschappelijk ondernemen. Zij kunnen aan de slag met het verduurzamen van het energiebeleid, het vervoersbeleid, duurzaam inkopen, zoals lokaal of Fairtrade, het verminderen van gebruik van verpakkingen en afvalstoffen. Nog groter is de impact als er samengewerkt wordt in de keten tussen ondernemers onderling. Juist daar zijn de grootste voordelen te behalen. Vooral als de samenwerking leidt tot duurzame innovaties.

Maar duurzaamheid heeft niet alleen een technische of een procesmatige kant. Het gaat ook over omgaan met mens en dier. Goed werkgeverschap leidt tot gezondere werknemers en minder verzuim. Dierenwelzijn betekent dat we weer koeien in de wei zien staan. De zorg voor onze naasten en de sociale gemeenschap heeft positieve effecten op de gezondheidszorg. Maar het gaat ook over eerlijke verdeling van grond en –stoffen en de gevolgen daarvan voor de armoede in de wereld.

Inspiratie
Hoewel duurzaamheid steeds meer een gewoon onderdeel wordt van ons dagelijks leven, is het toch niet altijd zo eenvoudig om op alle veranderingen in te spelen. Gebrek aan de juiste informatie, of juist de overvloed aan informatie en de waan van de dag weerhoudt ons ervan om onze ambities waar te maken. Daarom is het belangrijk om er geregeld bij stil te staan en met anderen over van gedachten te wisselen.

Soms denken we dat we een te klein radertje in het geheel zijn om daadwerkelijk iets te kunnen veranderen, maar als we allemaal zo denken dan komen we er ook niet. Daarom is persoonlijk actie nemen, je nek durven uitsteken en het goede voorbeeld geven van groot belang. Slechts één persoon met lef hoeft op te staan om het verschil te maken. Die ene persoon die zijn nek durft uit te steken inspireert anderen om hetzelfde te doen.

Actie nemen
Wat is er voor nodig om uw ambities in actie te zetten?
Jolanda Verburg
Jenny Senhorst
Samen met Jenny Senhorst heb ik een werkvorm bedacht om ondernemers en duurzame voortrekkers te inspireren en een zetje te geven om het verschil te maken. Op donderdag 12 september organiseren wij onze inspiratie picknick ‘Duurzaam Vernieuwen’. Op een mooie groene locatie vertellen wij over trends en ontwikkelingen en gaan we concreet aan de slag om uw duurzame ambities om te zetten in concrete productideeën en diensten.

Om vast wat inspiratie op te doen hebben we 5 tips geformuleerd om aan de slag te gaan. In de komende 5 blogjes zetten we de tips uiteen. Nieuwsgierig geworden naar onze aanpak? Doe mee en ga naar: meer informatie.

maandag 5 augustus 2013

De sociale effecten van een basisinkomen

OPINIE - Een onvoorwaardelijk basisinkomen brengt verschillende sociale effecten. Mensen zijn geen loonslaven meer, vrouwen worden zelfstandiger en vrijwilligerswerk wordt niet meer bestraft door een korting op de uitkering, betoogt Jolanda Verburg.

Onze samenleving is in transitie. De overgang van het industriële naar het digitale tijdperk is in volle gang maar gaat niet zonder slag of stoot. We zijn in verwarring door de chaos en onzekerheid die het met zich mee brengt. Zelfs de politiek heeft weinig antwoorden op de verandering, terwijl er wel instrumenten zijn.

Een groot probleem is dat gevestigde politieke partijen blijven vasthouden aan wat er is. Het roer omgooien is een groot risico, want als ze onvoldoende de relevantie van nieuwe ontwikkelingen weten over te brengen aan het electoraat dan kan het desastreuze gevolgen hebben voor de partij. Daarom is een instrument als het onvoorwaardelijk basisinkomen nog niet ingevoerd.

Toch heeft het basisinkomen zowel in de jaren ’80 als in de jaren ’90 op de politieke agenda gestaan, vooral bij de partijen aan de rechterflank van het politieke spectrum. Zij zien in dat het vrijheid biedt aan de burger en dat het de overheid kan ontlasten en waardoor overheidsuitgaven worden bespaard. De linkse partijen daarentegen beschouwen de burgers nog te vaak als onmondig, niet deskundig en hulpbehoevend, resulterend in de bevoogdende rol van de overheid “die wel weet wat goed is voor haar burgers.”

Terugtredende overheid
De overheid wil dat we meer zelfredzaam worden, daarom wordt de verzorgingsstaat in rap tempo afgebouwd. Niet alleen omdat het niet meer betaalbaar is, maar ook omdat we er aan toe zijn om onze eigen keuzes te maken. Maar om zelfredzaam te worden, is een minder complexe samenleving nodig. Dat betekent dat wetten en regels eenvoudiger of zelfs afgeschaft moeten worden. Maar het lijkt wel of we verstrikt zitten in een net waar we niet meer uitkomen. Heel paradoxaal is de regeldruk onder Rutte eerder toe- dan afgenomen is.

Ik heb zelf ervaren hoe ingewikkeld bepaalde regelingen zijn. Een paar jaar geleden moesten mijn man en ik online de kinderopvangtoeslag regelen. Wij, allebei hoog opgeleid, zijn toen bijna een halve dag bezig geweest om alle informatie boven water te krijgen om de site voor de vooraftrek in te vullen. En nog afgelopen week werd bekend dat de zorgkosten voor gehandicapten aanzienlijk gestegen zijn. Volgens het SCP is dit toe te schrijven aan het feit dat onze samenleving steeds ingewikkelder wordt waardoor mensen die afwijken van de norm meer hulp nodig hebben.

En dan te bedenken dat er een schitterende oplossing is in de vorm van het basisinkomen om de regeldruk van de overheid te verminderen, doordat allerlei subsidies, uitkeringen en toeslagen wegvallen, wat ook nog eens besparend werkt omdat de controle daarop vervalt. Het basisinkomen immers legt de verantwoordelijkheid bij de burger zelf neer en geeft meer vrijheid en eigen zeggenschap.

Vast in het arbeidsmarktsysteem
Hoeveel mensen zitten niet gevangen in een uitkering, in een huwelijk, in een ziekte of arbeidsongeschiktheid, vast aan een hypotheek of een lening en vooral, hoewel we dat vaak niet willen toegeven, vast in hun werk? Door de industriële revolutie zijn we loonslaven geworden, vrije mensen maar zonder productiemiddelen (grond en kapitaal). We moeten inmiddels doorwerken tot we 67 jaar zijn terwijl we met 45 jaar al te oud zijn voor de arbeidsmarkt. Dus waar halen we inkomen vandaan als er niet voldoende werk is?

Als we vastlopen in ons werk zijn we vaak niet in de gelegenheid eruit te stappen. Bestaanszekerheid en ego weerhoudt ons daarvan. Minder werken is vaak geen optie, dat schaadt de carrièrekansen. Zou het niet fijn zijn om, al is het maar tijdelijk, daaruit te kunnen ontsnappen? Alleen al de mogelijkheid zal de stress doen afnemen. Er moet nog wel heel wat aan het imago van werk veranderen, maar ik ben er van overtuigd dat het basisinkomen hieraan een grote bijdrage kan leveren. Het zal zeker het aantal arbeidsongeschikten omlaag brengen.

Basisinkomen doet recht aan vrouwen
Ieder mens heeft recht op bestaanszekerheid. Werk is geen basisbehoefte, een inkomen wel. De invoering van een basisinkomen geldt voor iedereen dus ook voor mensen die nu totaal geen eigen geld in handen krijgen, zoals vrouwen zonder baan die het huishouden runnen. Ondanks dat de arbeidsdeelname van vrouwen in de afgelopen jaren flink is toegenomen ligt hun economische zelfstandigheid toch nog beduidend lager dan bij de mannen. Slechts 52% is zelfstandig tegen 74% van de mannen. Niet alleen werken vrouwen vaker in deeltijd maar -alle inspanningen ten spijt- vrouwen verdienen in vergelijkbare posities nog altijd minder dan mannen. En dat ligt niet aan de opleiding en vaak ook niet aan de ervaring.

Het doorbreken van de culturele rolpatronen is en blijft hardnekkig. Daarom ook vallen vrouwen eerder in de verzorgende rol dan mannen. Met een basisinkomen krijgen vrouwen meer armslag en daarmee meer zeggenschap over hun eigen leven. Naar verwachting zal het ook de discussie bij scheidingen eenvoudiger maken omdat in veel gevallen geen alimentatie meer hoeft te worden betaald, iedereen inclusief de kinderen krijgen immers een basisinkomen.

Een uitkering is een gunst, een basisinkomen een recht
Er zit iets scheef in de manier waarop we tegen arbeid aankijken dat komt mooi tot uitdrukking in het akelig reclamespotje: ‘Doet u vrijwilligerswerk, dan kan dat gevolgen hebben voor uw uitkering.’ Als je een uitkering geniet dan moet je beschikbaar zijn voor betaald werk en mag je geen andere activiteiten ontplooien. Een uitkering is een gunst. In ons huidige systeem worden mensen die betaalde arbeid verrichten hoger gewaardeerd dan mensen die niet werken of een uitkering ontvangen. Zoals de Britse filosoof Alain de Botton zegt: ‘De moderne held is een werkende held.’

Toch is er een grote groep mensen die onbetaalde arbeid verrichten ten dienste van de gemeenschap zoals vrijwilligers, mantelzorgers of ouders die voor kinderen zorgen. Schattingen lopen zeer uiteen maar er wordt wel eens gezegd dat van alle arbeid die verricht wordt minder dan de helft betaalde arbeid betreft. Dus als niemand meer onbetaalde arbeid verricht staat onze samenleving in een klap behoorlijk stil. Net als bij vrouwen doet het basisinkomen recht aan al die mensen die zich onbaatzuchtig inzetten voor een ander. In feite moeten arbeid en inkomen losgekoppeld worden van elkaar.

Laten we wakker worden en nu eindelijk het heft in eigen hand nemen. Door lef te tonen en de paradigmaverschuiving te omarmen in plaats van ons ertegen te verzetten zijn we in staat om de transitie in goede banen te leiden en uit de chaos te komen, de invoering van het basisinkomen kan ons daarbij helpen. Vooral de kleinere politieke partijen staan te popelen om ermee aan de slag te gaan. Nu de kiezers nog.

Jolanda Verburg is zelfstandig organisatieadviseur en veranderaar, lid van de Vereniging Basisinkomen en politiek actief voor De Groenen. Ze is actief op twitter en op facebook. Ze schrijft regelmatig over basisinkomen op haar eigen blog.

Deze blog is eerder gepubliceerd op Sargasso en is één op één overgenomen.