Wat heeft koffie met geluk te maken?

Het is genoegzaam bekend dat koffie het gevoel van geluk beïnvloed, dat het een oppepper geeft, de oplettendheid verhoogt en ons vriendelijk stemt. Kortom koffie heeft invloed op ons geluksgevoel. Maar de Amerikaan Michael Gates Gill is pas echt gelukkiger geworden van koffie. Hij schreef er een boek over getiteld: Hoe Starbucks mijn redding werd.

Vorige week was ik weer eens ouderwets aan het struinen bij de Slegte. Op de afdeling “economie” kwam ik het boek van Michael Gill tegen. Ik had ooit gehoord dat Starbucks, de keten van koffiewinkels uit de Verenigde Staten, zijn personeel goed behandeld, dus het leek mij interessant om daar meer over te weten. Het bleek echter een biografie van een man die ooit een hoge positie bekleedde in de reclamewereld en volledig aan de grond geraakt een eenvoudige baan bij Starbucks aanvaardde. Het veranderde zijn leven.

Het boek leest als een trein en ik kon eigenlijk niet geloven wat ik las. Het had iets weg van een verhaal als “Alleen op de wereld”, ik dacht in eerste instantie aan een marketingtruc. Maar het bleek toch waar te zijn, getuige de zeer serieuze filmpjes op internet. Hoewel het dus niet echt over het concern Starbucks ging raakte ik toch geïntrigeerd. Iemand die zichzelf zo bloot durft te geven is heel bijzonder.

Wat Gill vooral ontdekte over zichzelf is de eenzijdige blik die hij op de wereld had gebaseerd op zijn achtergrond en sociale klasse. Hij had in het verleden nogal neerbuigend gedaan naar mensen van andere achtergrond. Diversiteit is iets dat ieder bedrijf onderschrijft (vooral als de overheid meekijkt) maar niemand daadwerkelijk in praktijk brengt, zegt hij achteraf. Onbekend maakt onbemind, dus vooral als je dagelijks met iemand moet samenwerken nemen we liever iemand aan van dezelfde cultuur en achtergrond. Gill zag in dat hij veel mensen daardoor nooit een eerlijke kans heeft gegeven. En nu werkt hij voor een jonge zwarte vrouw van totaal andere komaf. Een wereld ging voor hem open en hij moest bekennen dat hij zich er veel gelukkiger onder voelde.

Gill was er van overtuigd dat zijn toppositie in de reclamewereld en bijbehorend salaris de beloning waren voor zijn grote talent en zijn harde werken. Terwijl bij nader inzien zijn status en succes in de schoot geworpen waren door zijn afkomst en huidskleur. Hij moest toegeven dat het ophouden van die status hem jarenlang enorm veel energie gekost had. Jarenlang waren alleen macht en aanzien belangrijke succesfactoren en angst een sterke motivator en nu werd Gill geconfronteerd met het tegenovergestelde. Een schokkende en confronterende ervaring.

Het gevoel om nuttig te zijn, respect te krijgen, niet meer de schijn te hoeven ophouden geeft meer vreugde dan al het geld dat hij voorheen verdiende en de status en aanzien die hij had. Daarnaast is Gill zeer positief over de arbeidsvoorwaarden van Starbucks en ook over de arbeidsomstandigheden is hij niet negatief. Enkele kenmerken van de Starbucks bedrijfscultuur:
· Medewerkers geven elkaar geen opdrachten, maar vragen de ander of ze iets willen doen
· Medewerkers heten partners
· Gratis gezondheidszorg en onderwijs voor iedereen
· De partners komen op de eerst plaats daarna pas de klant
· Iedereen hoort respectvol met elkaar om te gaan
· Gelijke kansen voor iedereen.

Toch lijkt het een eenzijdig verhaal omdat Starbucks ook veel kritiek krijgt juist op de punten van arbeidsomstandigheden en -voorwaarden. Na een beetje googlen ontdekte ik twee kanten aan de medaille. Er zijn duidelijke voorstanders en tegenstanders van het concern. Starbucks gaat er prat op dat ze zo goed voor hun medewerkers zorgen, maar ondertussen toonden ze hun machtspositie aan de inkoopkant en werden de koffieboeren zwaar onder druk gezet om goedkoop te leveren. Zo zou Starbucks over de ruggen van mensen een “vals Bohemien gevoel” verkopen, was een van de kritische noten. Om de kritiek het hoofd te bieden zijn ze overstag gegaan. Inmiddels koopt het concern duurzame FairTrade koffie in, waarvoor ze een reclamecampagne hebben uitgevoerd, wat ze voorheen nooit deden.

Een andere kritische noot komt uit de hoek van Naomi Klein in haar boek No Logo, die genadeloos kritisch is op veel multinationals en daarmee ook op Starbucks. Onlangs kwam Starbucks nog in het nieuws omdat ze ontvangen fooien met terugwerkende kracht aan de partners uit moeten betalen.

Dus wat is er nu waar? Laten we vooral kritisch blijven en voortdurend vragen blijven stellen. Feit is dat Michael Gates Gill heel gelukkig is geworden in zijn functie van Barista bij Starbucks. Het gaat er dus niet om hoe de publieke opinie is, want die is al gauw vertekend, en als een bepaalde perceptie wordt overgenomen door een enkeling kan het al gauw een olievlekwerking tot gevolg hebben. Veel mensen papagaaien elkaar na, zonder de achtergronden te kennen en zonder na te denken over de consequenties. Het gaat er vooral om hoe een individu het ervaart. Zoveel mensen, zoveel smaken. Net als Starbucks en vele van zijn fans aangeeft: de koffie van Starbucks is een beleving.

Inmiddels geeft Gill veel lezingen aan het bedrijfsleven. De belangrijkste boodschap die hij mensen meegeeft is dat het leven onvoorspelbaar is en door iets onvoorziens een totaal ander wending kan krijgen. Hij raadt ook iedereen aan om een “open mind” te hebben en buiten de gangbare paden te kijken en te denken, dat verrijkt je leven.

Voor mij had het lezen van het boek nog een bijkomend opvoedkundig element. Mijn zoon was namelijk zeer onder de indruk dat ik binnen twee dagen meer dan tweehonderd bladzijden heb gelezen. Hij vindt lezen een verplichting waarbij iedere bladzijde telt. Opvoeden is het goede voorbeeld geven. Ik ben ervan overtuigd dat hij lezen ooit leuk gaat vinden.