Waarom 75 jaar oud worden mooi genoeg is

We leven langer dan onze ouders vooral dankzij de verbeterde gezondheidszorg. Het leven lijkt maakbaar geworden. Maar hoever moeten we daarin gaan? Wanneer is het leven niet meer waard geleefd te worden? Wanneer is het genoeg geweest?

Een van de meest opmerkelijk artikelen van het afgelopen jaar vind ik het verhaal van de Amerikaans hoogleraar Ezekiel J. Emanuel (1957) die zich in de NRC van 18 oktober 2014 uitspreekt over hoe oud hij wil worden. Wekenlang heb ik het artikel op mijn bureau laten liggen en aan iedereen laten lezen die het horen wilde. De opvattingen die hij erop nahoudt deel ik van harte.

75 jaar is een mooie leeftijd
Emanuel streeft ernaar om natuurlijk oud te worden. Op het moment dat hij de leeftijd van 75 jaar bereikt heeft ziet hij af van antibiotica en weigert iedere vorm van levensverlenging. Voor hem is 75 jaar een mooie leeftijd. Zijn standpunt is niet alleen opmerkzaam en niet alledaags te noemen maar heeft ook heel wat commotie veroorzaakt. Het verandert op z’n minst ons denken over de huidige gezondheidszorg en de manier waarop we tegen ouder worden aankijken.

Ezekiel J. Emanuel

In de ogen van artsen is het ook behoorlijk omstreden omdat iedere arts verplicht is om mensen naar beste eer en geweten te behandelen dan wel behandeling aan te bevelen, zeker voor aandoening die levensbedreigend zijn. Maar moet dat te allen tijde en bij iedereen? Emanuel ziet dat niet zo. Hij vindt een leeftijd van 75 jaar respectabel en weigert van af dat moment iedere test en iedere (noodzakelijke) behandeling.

Het einde geeft helderheid
Heel bewonderenswaardig vind ik het standpunt van Emanuel. Zelf denk ik er net zo over. Sterker nog ik weiger nu al routinematige testen, zoals de mammografie. En een griepprik komt er bij mij niet in, nooit. Over antibiotica ben ik wat minder stellig, maar als het even kan blijf ik daar ook ver van. Ik geloof namelijk in het zelfhelend vermogen van de mens en vooral daaraan gaat de huidige gezondheidszorg voorbij. Alles is te behandelen en alles is maakbaar geworden. Ik ga liever uit van het voorkomen van ziekten en aandoeningen door op een gezonde manier te leven.

Het nu al bepalen van de leeftijd waarop het mooi geweest is geeft volgens Emanuel helderheid en een duidelijk punt in de tijd. Geen vage beelden en onnodige medische kosten voor het in stand houden van een verouderend lichaam. Wel behoudt hij zich het recht voor om van gedachte te veranderen en ouder te worden dan 75, als het maar op een natuurlijk manier gebeurt. Ook ik heb al vanaf heel jong een leeftijdsgrens in gedachte voor mijzelf, hoewel die wat verder weg ligt dan bij Emanuel, ik wordt namelijk minstens 93 jaar gezond oud.

Geen kasplantje
Amper een maand na het artikel van Emanuel tref ik op 11 november een zeer kordate dame aan in de NRC die uitlegt dat zij niet gereanimeerd wil worden, omdat ze niet als kasplantje wil eindigen.

Nel Bolten

Op zich niet vreemd, veel ouderen dragen inmiddels een niet-reanimeerverklaring op zak. Maar als oud-verpleegster kent Nel Bolten het ambulancepersoneel, die reageren gelijk en gaan niet eerst op zoek naar zo’n verklaring. Daarom heeft ze “Niet Reanimeren !!! Ik ben 91+” op haar borst laten tatoeëren. Geweldig. Dat wil ik ook als ik zo oud ben, denk ik gelijk.

Verbaasd ben ik na het lezen van het artikel op 27 december 2014 van de filosoof Joep Dohmen die het artikel van Ezekiel J. Emanuel volledig verkeerd interpreteert. Dohmen ergert zich aan het standpunt van Emanuel die niet ouder wenst te worden dan 75 jaar. En juist dit gebruikt hij als onderwerp voor zijn afscheidsrede ter gelegenheid van zijn emeritaat aan de Universiteit voor Humanistiek.

Hoogmoed en lafheid
Emanuel doet geen recht aan de oudere generatie die nog heel wat te bieden heeft, vind Dohmen. Hij verwijt Emanuel blinde hoogmoed en lafheid en heeft te doen met zijn familie die voortijdig afscheid van hem moet nemen. Niets is minder waar Emanuel is geenszins van plan zijn leven moedwillig te beëindigen en is zelfs tegenstander van euthanasie, hij weigert slechts elke vorm van medisch ingrijpen om nodeloos verlengen van een eindig leven te voorkomen. In mijn ogen is hij daar niemand mee tot last en zadelt zelfs de gemeenschap niet op met hoge medische kosten.

Joep Dohmen

Vanuit het humanistisch gedachtegoed begrijp ik de reactie van Dohmen heel goed. Immers voor de humanist telt alleen dit leven, want na de dood is er niets. Niet helemaal verwonderlijk dat Dohmen juist dit thema aangrijpt als afscheidsrede van zijn werkbare leven. Ik denk dat de angst voor het naderende einde hem toch zwaar valt. En als je dan zo’n positivo als Emanuel op je pad treft dan kan dat hard aankomen.

Ieder zijn eigen kijk op het leven
Uit de afscheidsrede van Dohmen blijkt hoe anders mensen tegen het leven aan kunnen kijken. Toch past een minder kritische houding beter bij een humanist. Leven en laten leven, keuzevrijheid en eigen verantwoordelijkheid zijn bij uitstek eigenschappen die horen bij de humanistiek. Dohmen doet met zijn kritiek Emanuel tekort, die neemt zijn eigen lot in handen en beslist bij uitstek over zijn eigen leven(seinde).

Dohmen is duidelijk geraakt door de denkbeelden van Emanuel anders zou hij er niet zoveel aandacht aan geven. En juist hetgeen ons het meeste raakt zet ons aan tot nadenken. Daar wordt het zaadje van verandering geplant. Ik weet niet hoe Emanuel over het leven na de dood denkt maar hij geeft mij het gevoel dat hij er in ieder geval niet bang voor is. Ik hoop dat Dohmen zijn angst voor het einde zal weten te keren.

Zelf ben ik overtuigd dat er meer is dan dit leven en ben ik beslist niet bang om dood te gaan. Na ieder einde komt altijd weer een nieuw begin. Ook heb ik nog een hele hoop te doen voordat ik klaar ben met dit leven, daarom wordt ik minstens 93 jaar. Maar waarom nu juist die leeftijd in mijn hoofd gebakken zit heb ik nooit geweten tot het moment dat ik 5 jaar getrouwd was en ging rekenen, toen realiseerde ik mij waarom: Dan ben ik namelijk 50 jaar getrouwd. En dat ga ik halen en mijn man ook!