Pagina's

dinsdag 26 februari 2013

Zelfstandig denken gaat niet vanzelf

We staan er vaak niet zo bij stil maar het is nog altijd uniek dat wij in ons land alles kunnen zeggen wat we willen. Deze vrijheid heeft voor onze cultuur en economie enorme voordelen.

Ondanks dat de politiek ons de laatste jaren moraliserend probeerde de mond te snoeren, denk aan Balkenende met zijn normen- en waardediscussie, is met de komst van Wilders de vrijheid van meningsuiting nooit eerder zo vrij geweest. Over wat we wel en niet mogen zeggen in het openbaar is door zijn controversiële houding enorm opgerekt. In veel culturen is de vrijheid van meningsuiting helemaal niet zo vanzelfsprekend en veelal ingegeven door religieuze dan wel politieke overtuigingen, waarbij van bovenaf opgelegd wordt wat wel en niet gezegd mag worden. Mensen levend in dergelijke culturen zijn daardoor vaak ook niet in staat om zelfstandig te denken omdat voornamelijk vóór hen gedacht wordt. Dat drukt een stempel op hele generaties.

De invloed van het communisme
Met het open gaan van het IJzeren Gordijn kwam een hele generatie tevoorschijn die niet gewend was zelfstandig beslissingen te nemen of iets te ondernemen. Dan hebben we het niet over de kleine elite die de touwtjes stevig in handen had. Zo is het ook met de Chinese bevolking. In China heeft de bevolking niet geleerd om zelfstandig te denken. Daarom zijn ze in China massaal bezig om te copieren wat het Westen heeft bedacht. Ooit zal men zelf het licht uitvinden, maar daarvoor moet wel een cultuuromslag plaatsvinden. Een enkeling zal daartoe zeker al op korte termijn in staat zijn, maar voor de massa gaat daar nog wel een generatie overheen.

Afgelopen week werd bekend dat China de grootste handelsnatie ter wereld is die daarmee de VS van de troon gestoten heeft. Niet vreemd, want dat zat er al lang aan te komen. Veel productie is de afgelopen jaren vanuit het Westen verplaatst naar de lagelonenlanden als China. Met een enorme potentieel aan arbeidskrachten zal China deze positie niet gauw meer inleveren.

Nature or nurture
Filmpjes als ‘Shift Happens‘ laten vanuit kwantitatief oogpunt zien dat de macht steeds meer bij de opkomende landen als China en India komt te liggen. Maar dat wil nog niet zeggen dat de veranderingen daar ook vandaan gaan komen. Hoewel een universitaire studie het summum lijkt voor de Chinese plattelandskinderen waar alles voor opzij gelegd wordt, blijkt in de bevindingen van Tegenlicht dat dit ook niet zaligmakend is. Het zal nog een hele tijd duren voordat ieder individu krachtig genoeg is om het verschil te maken. Waar je geboren bent vormt voor een groot gedeelte hoe je toekomst eruitziet.

Helemaal generaliserend kunnen we hierbij niet zijn, of iemands karakter genetisch of door opvoeding bepaald wordt (nature or nurture) daar zijn de wetenschappers het nog niet over eens. De kwantiteit maakt dat de mogelijkheid aanwezig is dat een nieuwe Bill Gates uit China zal komen. Desalniettemin heeft China een andere cultuur waardoor ook andere aspecten een rol spelen die in de westerse samenleving niet aan de orde zijn. Hierdoor is het uiteraard mogelijk dat er mensen opstaan met totaal nieuwe ideeën die bepalend zullen zijn voor onze toekomst.

Zelf kunnen denken of niet
Zelfstandig nadenken wordt niet overal als wenselijk geacht. Een dictator wil zelf gehoord worden en heeft geen behoefte aan een massa met een mening. De leider weet wel wat goed voor je is, daar hoef je zelf niet over na te denken. Dat zelfde geldt voor streng religieuze of communistische culturen. Het volk wordt gehoorzaamheid afgedwongen, zelfs ten koste van het individu met voorbeelden als de zelfmoordenaars in naam van de religie of de kamikazes uit naam van het volk.

Ons klinkt dit verschrikkelijk in de oren, maar nog niet zo lang geleden was ook hier de religie leidend. De ontzuiling stamt van de laatste 25 jaar. Zelfs in de VS is een sterk religieus gedreven massa die niet onder doet voor de religieuze regimes elders. En dan hebben we het alleen nog maar over mannen, want gehuwde vrouwen waren tot 1957 handelingsonbekwaam en mogen in Nederland pas stemmen sinds 1917. Dus zelfstandig denken is ook nog niet gelijkgesteld aan zelfstandig handelen. Daarmee zijn wij nog maar kort op weg om zelfstandig na te denken.

De kracht van vrijheid
Culturen waarbij de macht bij het volk ligt zijn over het algemeen meer in staat tot zelfstandig nadenken, beslissingen nemen en daardoor beter ontwikkeld en voorzien van een hogere welvaart. De vrijheid van geest wordt al met de paplepel ingegoten. Daar is niet alleen kennis voor nodig maar ook lef. Want bij het nemen van beslissingen hoort ook het falen, dat vereist een veilige omgeving. En dan is het goed te weten dat niet direct je kop er af gaat.

De meest vooraanstaande uitvindingen zijn veelal ontsproten aan het brein van de enkeling die net even anders over een onderwerp heeft nagedacht dan een ander. Die inspiratie ontstaat vooral in momenten van vrijheid van het denken, handelen en zijn. De Westerse landen lopen, gezien hun culturele vrijheid en achtergrond, voorop in creativiteit en innovatie waardoor vernieuwing aan de orde is. Maar hoe lang nog?


Singapore
Het is de vraag of het Chinese volk de ruimte krijgt om naast de groei van welvaart ook daadwerkelijke vrij te zijn in het denken. Een mooi voorbeeld is Singapore, een land in dezelfde regio met een vergelijkbare cultuur. In februari 2009 zond Tegenlicht een documentaire uit over het wonder van Singapore. In 40 jaar is een enorme welvaart tot stand gebracht. Echter naast de welvaart heeft het volk nog weinig zeggenschap verkregen. Het is allemaal voor hun geregeld. Protesteren was tot voor kort verboden. Inmiddels is er de ‘speakercorner’, waar mensen hun ongenoegen kenbaar kunnen maken, maar die wordt nog maar mondjesmaat gebruikt, omdat men het niet gewend is.

Wie niet sterk is moet slim zijn
We moeten ons zeker niet rijk rekenen. Wij hebben inmiddels wel geleerd om zelf na te denken, maar toch doen we dat nog niet optimaal. Zo worden wij nog altijd opgeleid tot werknemer in plaats van tot ondernemer. Wij verschuilen ons binnen de organisatie, waar ons bedje gespreid lijkt, waar ons kostje gekocht is en laten ons daarmee beperkingen opleggen. Maar o wee als wij onze baan verliezen dan vallen alle zekerheden om ons heen weg. Wij zijn groot gebracht in een welvaartstaat met alle denkbare comfort, waar alles ons wordt aangereikt, waardoor ook wij niet altijd in staat zijn om zelfstandig te denken en te handelen.

Wie niet sterk is moet slim zijn. Een klein land als Nederland is dat altijd geweest, kijk maar naar de 17e eeuw waarin we een belangrijke wereldspeler waren. Waarom nu dan niet weer? Europa moet en kan slimmer zijn. De kwantiteit komt morgen uit China, de kwaliteit uit Europa. Daarom moeten we naar een echt digitale en groene samenleving. Daar is moed en denkkracht voor nodig. We hebben de capaciteiten en de ervaring om zelfstandig te denken, nu de daadkracht nog. Als wij in staat zijn om als Europa zelfvoorzienend te worden dan zijn we minder afhankelijk en kunnen wij onszelf onderhouden. Is dat niet waar het om gaat? Dat we allemaal prettig kunnen leven!



Geen opmerkingen: