Pagina's

woensdag 12 december 2012

Wat nu als er geen werk meer is?

Staan we er wel eens bij stil hoe het met ons moet als er geen werk meer zou zijn? Geen werk – geen eten. Steeds meer werk wordt overgenomen door computers en robots. Hoe ziet de toekomst eruit? Zijn we er wel zo zeker van dat er straks nog banen zijn - ondanks de vergrijzing?

Autofabrikant Toyota heeft een fabriek ontwikkeld die 24 uur per dag draait en waar het licht uit is. Waarom? Omdat er geen mensen werken maar robots. Waar vroeger duizenden mensen arbeid verrichtten werken er nu hooguit een handjevol om de fabriek draaiende te houden. Steeds meer werk wordt gedaan door machines en robots. De trend is niet meer te keren.

De machine neemt het werk over
Door de ongekende mogelijkheden van de Informatie en Communicatie Technologie (ICT) wordt steeds meer arbeid overgenomen door machines. Kent u ze nog – de ponskaarten – waarmee de eerste stappen werden gezet om informatie te verwerken via een computer? Duizenden mensen (vooral vrouwen) typten dagelijks gegevens in op de ponsmachine. Toen deze handeling geautomatiseerd werd raakten velen hun baan kwijt. En wat dacht u dat het thuisbankieren voor gevolgen heeft gehad? Steeds meer bankmedewerkers verliezen hun baan en zo gaat het sluipenderwijs al jaren.

De enorme vraag naar automatisering leverde zelf ook steeds meer banen op, maar andere soort banen. Innovatie schept dus ook nieuwe banen, daardoor raakte iedere keer het onderwerp ‘arbeidstekort’ weer op de achtergrond. Ook nu wordt de schuld van het tekort aan banen afgeschoven op de crisis en is het daarmee een conjunctureel probleem. Het wordt tijd dat we onder ogen zien dat de machines het werk structureel gaan overnemen, maar het lijkt erop of we het niet willen horen!

De kenniseconomie als redder
Al decennia wordt er door wetenschappers en adviseurs (Senge, de Sitter, Toffler, e.a.) op gewezen dat we een nieuwe weg moeten inslaan waarbij we de manier van werken, ontstaan in het industriële tijdperk, moeten aanpassen aan de digitale mogelijkheden. In de jaren ’80 hebben we de eerste beweging gezien waarbij onze industrie werd afgebouwd ten gunste van de sector dienstverlening. We zijn onze hoop gaan vestigen op de kenniseconomie. Met veel tamtam werden diverse initiatieven opgestart. Daar moeten we het in Europa van hebben willen we in de toekomst nog wat betekenen in de wereld.

De technologie leidt tot plaats- en tijdonafhankelijk werken. Dé ideale basis voor de ZZP-er.
Werknemers veranderen in ondernemers die vanuit hun eigen talent en passie hun eigen baan creëren. De volgende stap op weg naar de digitale era. Maar nu het economisch tegenzit wordt direct duidelijk hoe kwetsbaar deze groep is. Wanneer werkeloosheidscijfers ter sprake komen laten de bewindslieden ons maar al te graag weten hoe goed Nederland het doet. Ze vergeten echter dat het hier gaat om werkeloosheid van mensen die geregistreerd staan als werkzoekende, daarin zit niet verwerkt het aantal zelfstandigen die te weinig of geen werk hebben en ondertussen flink interen op hun vermogen.

Armoede stijgt
Dus of de kenniseconomie onze redding is valt nog te bezien. Alle mooie woorden en visies ten spijt zijn we nog niet waar we wezen willen. De omslag blijkt uitermate lastig. Is het wel reëel om te veronderstellen dat de zakelijke dienstverlening voldoende banen kan scheppen? Zelfs deze week nog was er aandacht voor de afname van het aantal administratieve banen waardoor vooral MBO-ers getroffen worden. Ook het product van de kenniseconomie kan geautomatiseerd worden. De Amerikaan Andrew McAfee, onderzoeker bij MIT Sloan School of Management, is er heel duidelijk in: “Ja, machines nemen onze arbeid over, ook ons kenniswerk”.


Ondertussen loopt de armoede op. Zelfs in ons land! Al meer dan een miljoen mensen heeft er mee te maken. Toch ontloopt de politiek steevast het onderwerp ‘armoede’. Als het om de oplopende werkloosheid gaat heeft de politiek de mond vol over samenwerken met de sociale partners voor het scheppen van banen. Iedereen die kan werken, moet werken. Maar helaas de markt werkt niet. Dus wat nu als er geen banen zijn en niet gaan komen? Daar wordt totaal aan voorbijgegaan.


Het hele systeem moet om
Dat de crisis nog lang niet voorbij is blijkt uit de prognose voor 2013, waarin wederom krimp verwacht wordt waardoor banen verloren zullen gaan. De tijd van de grote bedrijven, de banenmachines, is voorbij. Het zal nooit meer worden zoals voor de crisis en onze kinderen zullen het niet beter krijgen dan wij. Kijkend naar de ontwikkelingen en luisterend naar deskundigen als McAfee, Jeremy Rifkin en Alain de Botton moeten we aannemen dat er in de toekomst minder banen zullen zijn.

Maar als nu robots het werk doen dan hoeven we toch niet meer te werken? Is dat niet de utopie waar we altijd naar gestreefd hebben? Is het dan niet hoog tijd om ons hele economische systeem anders op te zetten, zodat nog steeds iedereen voldoende middelen heeft om van te leven ook zonder baan? Duits onderzoek laat zien dat van alle arbeid die wordt verricht nog maar 41% betaalde arbeid is, de rest is dus onbetaald (vrijwilligerswerk, mantelzorg, zorg voor kinderen). Dit houdt in dat voldoende mensen een bijdrage leveren aan de samenleving, ook als ze daar niet voor betaald worden. Wederom een bewijs dat de mens van nature altruïstisch is.

Tijd voor Basisinkomen
Onbetaald werk past inmiddels ook in ons denken, kijk maar naar de bedrijven die Maatschappelijk Bewust Ondernemen promoten en hun medewerkers steeds vaker inzetten om een bijdrage te leveren aan de samenleving. We zijn door deze crisis meer dan ooit bereid om naar praktische alternatieven te kijken, tijd dus voor de invoering van een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen. Daarmee wordt het tekort aan banen, waar straks alleen de elite nog maar aanspraak op kan maken, gecompenseerd en kunnen mensen die geen (betaald) werk doen ook gewoon eten. Hoog tijd om arbeid en inkomen los te koppelen.

Het is de verplichting van de Staat dat iedere burger in zijn levensonderhoud moet kunnen voorzien. Artikel 19, eerste lid, van de Grondwet luidt: “Bevordering van voldoende werkgelegenheid is voorwerp van zorg der overheid.” Geen baan, wel eten dus, want in artikel 20, eerste lid staat: “De bestaanszekerheid der bevolking en spreiding van welvaart zijn voorwerp van zorg der overheid.” Lukt het de Staat niet om bestaanszekerheid te garanderen met de beschikbaarheid van een baan dan maar in de vorm van een vergoeding voor hetgeen onze aarde oplevert en door onze welvaart wordt gecreëerd.

Oproep aan de Minister-president
Ik roep daarom Minister-president Rutte op om het planbureau en alle
foto: ANP
beleidsmakers beschikbaar te stellen om nu eens serieus onderzoek te laten doen naar de mogelijkheden van een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen. Dus niet een onderzoek dat de politiek wenselijke conclusies ophoest, maar een onafhankelijk onderzoek dat er jaren geleden al had kunnen zijn, zodat we gefundeerde keuzes kunnen maken en goed voorbereid zijn op de toekomst. Een toekomst die er anders uit gaat zien dan wij altijd hebben gedacht en onze stoutste dromen zullen overtreffen.

Wil je meer weten over het basisinkomen, lees dan ook mijn andere blogs daarover.



11 opmerkingen:

Germo zei

Dit soort berichten geeft me altijd rillingen. Wie heeft toch bedacht dat je alleen maar iets mag krijgen als je eerst iets geeft. Er is geen mus die werkt, maar ze hebben wel allemaal te eten.
Onze aarde geeft meer dan genoeg voor iedereen, maar omdat er af en toe iemand opstaat en zegt: "Dat is van mij en als jij het wil hebben moet ik eerst iets van jou krijgen" zijn we met z'n allen bezig een gigantische rat-race te lopen (waarbij een hele hoop verliezers zijn)
Het wordt tijd dat we eens gaan stoppen met te werken omdat er een inkomen moet zijn. Er zijn gewoon dingen die moeten gebeuren (en die gebeuren ook gewoon), en iedereen moet gewoon te eten etc. krijgen (en dat is gewoon aanwezig). En zodra we die twee los van elkaar kunnen zien heeft een basisinkomen een toekomst, én kan (dankzij het 'bijverdienen') het kapitalisme een gezonde doorstart maken.

Jolanda Verburg zei

Hallo Germo,
Bedankt voor je reactie. Een waardevolle aanvulling.

In lezingen merk ik wel eens op: De mens: het enige wezen op aarde dat geld nodig heeft om te kunnen bestaan! Raar toch?

Hartelijke groet,
Jolanda

m.schenkels zei

Het idee van een BasisInkomen is prima, maar dat geeft nog geen werk en zeker geen banen. Wat er gebeurt is dat de geld- en schulden-economie aan het eind van zijn mogelijkheden is. Die waren er vroeger wel, zoals een miljoen banen in de jaren 5o van de vorige eeuw, in een economie-soort die op onze Universiteiten en Hogescholen wordt verzwegen en genegeerd. De Zelfvoorzienings- Ruil- en Voorraad-Economie ZRVE. Die is door de hefbomen van het Geld en de Bureaucratie vernietigd, maar die moet weer terugkomen, omdat alleen in die economie-soort weer de nodige banen kunnen worden geschapen. Zoals het nu verder gaat, wordt de massa-werkloosheid nog veel groter, en de armoede ook. Als we dat niet willen, dan is ACTIE nodig. Stoppen met praten, overgaan tot DOEN.

Jolanda Verburg zei

Hallo Martin,

Dank voor je reactie.
Wat wij moeten doen is arbeid en inkomen loskoppelen, dan ontstaat een heel nieuw gezichtspunt.
Daarnaast moeten we helder krijgen wat we eigenlijk nodig hebben om te bestaan. Dat wordt vervolgens afgedekt met een basisinkomen.
Hebben we daarna nog meer nodig dan kunnen we dat verwerven door activiteiten te ontplooien (betaald of onbetaald).
Als we ook nog eens op een heel andere manier tegen arbeid aan gaan kijken dan hoeft niemand meer werkloos te zijn.

Actie is zeker nodig, vandaar ook het Burgerinitiatief Basisinkomen! Meehelpen: www.basicincome2013.eu

Ook zie ik heel veel beweging ontstaan en begint iedereen weer serieus na te denken over de mogelijkheden van een basisinkomen! Dat is de winst van vandaag.

Groet, Jolanda

Unknown zei

Loop je niet een groot risico: werkgevers verlagen de lonen met het basiskomen zodat een werknemer feitelijk dezelfde koopkracht houdt. De inflatie zal daardoor nauwelijks toenemen zodat de productprijzen niet veranderen. Het gevolg is dat de ondernemingswinsten fors toenemen door de verlaagde loonkosten.

Moos zei

Aansluitend bij een aantal reacties; zeg ik vaak: er is werk genoeg, maar geen banen (meer). De verschuiving gaat er dan om dat je op zoek gaat naar werk waar je gelukkig van wordt, of in andere woorden: wat past bij je levenspad/bij je zielekwaliteiten. Wanneer meer mensen dat doen, samen, gaat het helemaal niet meer over geld. Hopelijk worden er snel serieuze onderzoeken gedaan naar het basisinkomen. Het liefst - korte termijn - wordt het niveau van de bijstand verdubbeld en worden de particuliere schulden opgekocht door regionale banken (de overheid). Dat levert een blije maatschappij op die gemakkelijker p-a-r-t-i-c-i-p-e-e-r-t dan met de wet in de hand = slavernij.

Jolanda Verburg zei

Hallo John,

Het verlagen van de lonen is niet het gevolg van het al dan niet invoeren van een basisinkomen, maar door de wereldwijde economie waardoor onze lonen onder druk staan.
De sociale lasten van de werkgevers worden wel minder dat maakt dat arbeid goedkoper wordt.

Invoering van het basisinkomen heeft daardoor ook geen gevolgen voor inflatie en de prijzen. Onderzoek laat zien dat de koopkracht daarentegen wel wordt gestimuleerd omdat mensen meer zekerheid hebben in hun bestedingen.

Jolanda Verburg zei

Hallo Moos,

Ik ben het helemaal met je eens! Ik blijf mij er voor inzetten.

Groet, Jolanda

Rick zei

Jammer genoeg wordt straks alles automatisch. Daar kunnen we eenmaal niks aan doen. Hopelijk krijgt iedereen vrij snel weer een baan. Zo ook de vrolijkheid terug.

Jolanda Verburg zei

Hallo Rick,
Dank voor je reactie.

Ik weet niet of het jammer is dat straks alles automatisch gaat. Dan kunnen we toch aandacht geven en ons bezig houden met waar het echt om gaat: mensen!

Maar onze mindset moeten we daar wel op aanpassen. Verzetten ertegen levert alleen maar stress op.

Groet, Jolanda

luc zei

Ik snap niet waarom mensen daar zo bang voor zijn. Volgens mij is er genoeg werk te doen.