Pagina's

dinsdag 12 januari 2010

Gemeen is nuttig en eerlijk niet

We staan aan de vooravond van een heel nieuw economisch tijdperk. De kredietcrisis heeft het ons makkelijk gemaakt een nieuwe richting in te slaan, omdat bewezen is dat de gangbare economische principes niet meer werken. Het kapitalisme lijkt ten einde. Wanneer gaan we nu echt aan de slag met de nieuwe principes?

Ons economisch systeem is grotendeels opgebouwd op de theorie van de grote Britse econoom John Maynard Keynes (1883-1946). Wie heeft niet de eerste beginselen van de economie op school voorgeschoteld gekregen aan de hand van het Keynesiaans Model? De theorie van Keynes is door hem uitgewerkt tijdens de grote depressie in de jaren ’30. Het is altijd zijn streven geweest om het nooit meer zover tot een depressie te laten komen als toentertijd. Voor een gezonde economie is een effectieve vraag noodzakelijk. Bij het wegvallen van de totale effectieve vraag, waarbij de investeringen achterwege blijven, is het de taak van de overheid deze effectieve vraag weer te stimuleren door het aanbesteden van landelijke openbare projecten.

Nu tijdens de kredietcrisis wordt onze theorie weer flink opgefrist, want we zien het voor onze ogen gebeuren. De consumptie nam af waardoor de economie stagneerde en dus was de overheid aan zet. Dat hebben we de afgelopen maanden volop kunnen waarnemen, de overheid heeft geld gepompt in de banken, steun verleend aan de werkgevers en versoepelde de regelgeving rondom grote investeringen in de infrastructuur. Volgens de theorie van Keynes zijn daarmee de juiste acties ondernomen. Echter er ligt een veel fundamentelere kwestie ten grondslag aan de huidige crisis waardoor zijn theorie niet langer opgaat. Als wij dit nu niet goed aanpakken, gaan we morgen weer over tot de orde van de dag en staat de volgende grote crisis al weer voor de deur.

Keynes heeft aan zijn theorie een bepaalde boodschap meegegeven namelijk: gemeen is nuttig en eerlijk niet. Toen ik dit voor het eerst las kon ik het niet geloven dat Keynes dat gezegd zou hebben, maar het is echt zo. Voor het succes van zijn theorie is hebzucht nodig, want alleen dan kan ongebreidelde groei ontstaan en zal de welvaart voor iedereen toenemen. Pas als de welvaart is bereikt kan de discussie over ethiek en individuele deugden gevoerd gaan worden, vond Keynes. Hij gaf in 1930 aan dat het ca. 100 jaar zou duren voordat de overvloed de schaarste heeft overwonnen. Die tijd lijkt nu aangebroken.

Keynes appelleerde bij zijn statement aan de zwakheid van de mens om zijn driften als hebzucht en eerzucht in toom te houden. Hij vergat er echter bij te vertellen hoe de individuele hebzucht gekeerd kan worden en omgezet in belang voor iedereen. En voor die taak zien wij ons vandaag gesteld. Maar helaas hebben wij hier te maken met de menselijke zwakheid en dat los je niet zo maar op. Echter de kredietcrisis laat ons haarfijn zien waartoe de menselijke driften kunnen leiden. De verontwaardiging in de samenleving is groot, onze ogen zijn eindelijk geopend. Hier moeten we nu gebruik van maken voordat we weer over gaan tot de orde van de dag en het als een incident afwimpelen. De discussie over ethiek moet breed worden ingezet om massaal op gang te komen.

Opmerkelijk maar niet onverwacht is dat de sector waar de kritiek het grootst is ook de eerste positieve geluiden te horen zijn. Ook binnen de bankensector begint het gevoel te ontstaan dat sprake is van onethisch handelen en probeert men zijn reputatie weer op te poetsen. Verschillende banken hebben in de afgelopen weken hun excuses aangeboden, waaronder de president directeur Lloyd C. Blankfein van Goldman Sachs die een aantal weken eerder zijn handelen vergeleek als een verlengstuk van God.

In een interview in de NRC op 2 januari jongstleden verklaarde Ewoud Goudswaard, de algemeen directeur van de ASN bank, dat: “Mensen die alleen maar door geld worden gedreven, zonder dat ze enig idee hebben wat de uiteindelijke consequenties van hun handelen zijn, passen niet in de banken van de toekomst.” En op de eerste werkdag van het nieuwe jaar stapte Kilian Wawoe, bankier bij de ABN Amro op uit onvrede over de bonuscultuur in de financiële sector. Hij is er niet van overtuigd dat er daadwerkelijk iets gaat veranderen.

Het heeft ons jarenlang aan maatgevoel ontbroken, maar de eerste signalen laten een voorzichtige nieuwe koers zien. De belangrijkste elementen voor ethisch en duurzaam handelen liggen in het verschil tussen de economische principes die al jarenlang gangbaar zijn en de principes die hun opgang doen. Hierbij geldt dat we een ommezwaai moeten maken van ego naar eco. Nu is het zaak om deze trend vast te houden en breeduit uit te dragen zodat het bij iedereen tussen de oren komt waardoor ons een nieuwe crisis bespaard blijft. Er is een hoop werk aan de winkel.

2 opmerkingen:

Remco Dijkstra zei

Goede blog.
Groet Remco

MeesterJos zei

Een algemeen aangenomen misvatting is dat mensen van nature hebberig en competitief zijn.

Niets is minder waar; mensen zijn van nature geneigd tot samenwerken en delen.

Dat de huidige samenleving weinig goeds laat zien heeft alles te maken met de manier waarop ons is aangeleerd hoe zich te gedragen in de maatschappij.

Negatief gedrag, wantrouwen, corruptie,komen vanuit vele teleurstellingen die steeds meer mensen te verwerken krijgen.

Het is belangrijk om die cultuur van zelfbehoud ten koste van alles te doorbreken. Wat eerst aangepakt moet worden is (fictieve) schaarste, iets wat zeer eenvoudig lijkt, gezien de overvloed aan energie en grondstoffen, maar in een overwegend kapitalistische cultuur zeer moeilijk te realiseren.