Op zoek naar de menselijke maat

We zijn met z’n allen op 1 januari 2009 wakker geworden in een economie in crisis, groter dan de meeste van ons in ons hele leven ooit hebben aanschouwd. Gevolg: veel onzekerheid over wat de toekomst gaat brengen en een financiële schuld die de generatie na ons nog zal voelen als we er niet snel iets aan doen. Maar wát gaan we er aan doen?

De afgelopen jaren toen het ons economisch nog voor de wind leek te gaan kregen wij o.a. door Al Gore doemscenario’s voorgeschoteld dat er een eind is aan onze groei. Dat onze natuurlijke hulpbronnen zoals olie, maar ook schoon water en lucht schaars worden en dat onze planeet, als we zo doorgaan, de groei niet meer aankan. Daar moeten we dus wat aan doen. De duurzaamheidgedachte begint aan te slaan, is de hype voorbij en is zeker het geitenwollen sokken stadium ruim gepasseerd. Dat we een tandje terug moeten in onze ongebreidelde consumptiedrang om het milieu te sparen is al duidelijk, maar nu laat de huidige kredietcrisis zien dat er ook een keerzijde is aan economische groei.

Verslaafd aan groei
Jarenlang was het normaal voor een bedrijf om meerdere procenten per jaar te groeien. Om de groei te financieren leenden we geld. En om onze schulden weer te kunnen voldoen was vervolgens weer economische groei noodzakelijk. Raar fenomeen eigenlijk. Wij zijn verslaafd aan geld en aan economische groei. Ons hele economische systeem is gebaseerd op schuldgeld. Het grootste gedeelte van ons geld wordt namelijk door commerciële banken in de vorm van krediet gecreëerd en is niet door banken uitgegeven of door overheden gegarandeerd. Hierdoor is een vicieuze cirkel ontstaan die nu dus is geploft.

Er zit iets goed verkeerd in ons economisch systeem en vooral in de wereld van het geld. Er is veel vertrouwen geweest gebaseerd op lucht. En die luchtbel heeft de mogelijkheid om te verdampen, dat is nu wel duidelijk. Geld is al lang niet meer gebaseerd op de gouden standaard, waarbij het goud daadwerkelijk in een kluis ligt opgeslagen, maar is gebaseerd op gestold vertrouwen met beurswaarden als onderliggende waarden. Op dit moment wordt door wetenschappers waaronder de wiskundige Nobelprijs winnaar John Nash naarstig gezocht naar nieuwe standaarden voor geld. Hij denkt dat de huidige tijdgeest rijp is voor een nieuwe aanpak. We zullen hem belangstellend blijven volgen.

Homo economicus
Steeds meer zijn in de afgelopen jaren naast een vast salaris ook variabele beloningen gebruikelijk geworden. Er is niets mis mee om mensen af te rekenen op datgene wat ze presteren, maar bepaalde maatstaven zijn de afgelopen jaren buiten proporties geraakt. Beloningssystemen zijn vaak niet meer gerelateerd aan een persoonlijke prestatie maar aan de omvang van een bedrijf of een afdeling. Grootheidswaanzin en exponentieel oplopende bonussystemen hebben bij bestuurders de dollartekens in de ogen doen opvlammen, waardoor ze goedlopende bedrijven tot onbestuurbare en ondoorzichtige conglomeraten hebben samengevoegd. Het moest een keer misgaan.

We kunnen alleen maar constateren dat we de menselijke maat uit het oog verloren zijn in ons huidige economische systeem. Wat vinden wij als mensen belangrijk? Waar hebben wij behoefte aan? Vragen waar het in de eerste economielessen over ging. De mens als homo economicus – bezig met behoeften bevrediging, de basis van ons huidige economisch handelen. Maar waar is de mens gebleven in de hele discussie? Het is verworden tot de mens die zo veel mogelijk geld wil verdienen, om zoveel mogelijk te kunnen consumeren, om te laten zien hoe goed hij wel niet is. Vanuit ons materialistisch wereld/mensbeeld wordt status en wie je bent afgelezen aan iemands materiele bezittingen.

Er is echter meer dan geld alleen en er is ook een verschuiving zichtbaar in het mensbeeld naar een meer spiritueel mensbeeld, waarbij ook zingeving een rol speelt. Onderzoek wijst uit dat we in de afgelopen decennia in welvaart sterk vooruit zijn gegaan, maar het gevoel van welzijn is niet gestegen. De mens werkt niet voor geld alleen, maar ook geluk, liefde, aandacht, gezondheid, vrijheid en kennis vergaren zijn elementen van waaruit de mens gedreven wordt. Het wordt tijd dat de mens weer centraal komt te staan in allerlei discussies. De mens is geen wegwerp item, geen gebruiksartikel. Het systeem moet op mensen afgestemd worden en niet andersom.

Recapitulerend: wat kunnen wij zelf doen:
· Positief denken en geloof houden in eigen kunne. Een groot gedeelte van ons economische principes zijn gebaseerd op vertrouwen. Laten we daarom positief zijn en elkaar niet de put in praten en ons niet al te veel door de media negatief beïnvloeden;
· Nog meer aan de slag gaan met maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO);
· Laten we kritisch blijven op beloningsstructuren, vooral waar het gaat om maatschappelijke functies;
· Het is van groot belang om de menselijke maat terug te brengen in ons handelen;
· Laten we onze hang naar meer, meer, meer wat beteugelen.

Wil je reageren dan kan dat, suggesties stel ik zeer op prijs. Wil je meer weten mail mij dan: j.verburg@gieserwildeman.nl

Ik wens iedereen een gezonde blik op de toekomst!