Ongelijkheid voedt onzekerheid

Hoe we in het leven staan bepaalt hoe we tegen de wereld aankijken. Maar er is meer. De diamant die het leven symboliseert bestaat uit veel facetten die we niet allemaal tegelijk kunnen zien. 

Vraag aan mensen uit verschillende lagen van de bevolking of de ongelijkheid is toegenomen en je krijgt verschillende antwoorden. Mensen die door de crisis hun baan zijn kwijtgeraakt, moeilijk weer aan het werk komen en uiteindelijk hun huis moeten verkopen ervaren hoe lastig het leven kan zijn. Maar mensen die het goed voor elkaar hebben, weinig merken van de crisis en in vergelijkbare kringen verkeren hebben de neiging om te denken dat het allemaal wel meevalt. 

Zelfs als het ons wat minder gaat hebben we toch de neiging om dat te verbloemen. Je laat je vuile was immers niet buiten hangen. Belangrijke onderzoeksinstituten in Nederland zoals de WRR, het SCP laten zien dat de ongelijkheid ook in Nederland groeit. Terwijl het CBS daar wat minder uitgesproken over is. Het hangt er geheel vanaf welke cijfers je beschouwt, van welke kant je naar de cijfers kijkt en waar je ze mee vergelijkt. Ten opzichte van het buitenland is en blijft Nederland welvarend en een egalitair land. Alles is relatief.

 

Vermogensongelijkheid
Het idee dat de ongelijkheid is toegenomen is vooral aangewakkerd door het werk van de Franse econoom Thomas Piketty die zijn bevindingen vastlegde in zijn lijvige boek ‘Kapitaal in de 21e eeuw’. Misschien dat aan de inkomenskant de ongelijkheid niet noemenswaardig is toegenomen doordat ons belasting- en sociale zekerheidssysteem een herverdelend effect heeft, toch is geconstateerd dat vooral aan de vermogenskant dit wel degelijk het geval is. Het CBS laat zien dat vooral het vermogen van de welgestelden is toegenomen ten opzichte van de rest.

Nadat Piketty op 5 november 2014 zijn boek in de Tweede Kamer presenteerde was de kritiek op zijn theorie, vooral vanuit de rechtse hoek, niet van de lucht. De lijst met bronnen van de tegenstanders van de ongelijkheidstheorie is haast net zo lang als die van de voorstanders. Moeten we nu concluderen dat de onderzoeksinstituten een gekleurde bril op hebben of dat het boegeroep van de politiek gewoon luid klinkt? Ook in mijn naaste omgeving zijn de meningen zwaar verdeeld.

Kijk, luister en wees voorbereid
En als de ongelijkheid is toegenomen is dat dan erg? Wel als je jezelf voortdurend vergelijkt met anderen. Niet als je jezelf voorbereidt op onzekerheden in de toekomst. Maar het blijkt dat veel mensen niet willen zien wat er zich in hun omgeving afspeelt. Dan kunnen tegenslagen hard aankomen. Laatst was ik op een congres over nieuwe business modellen. Daar vertelde ik dat ik mij voorbereid op de toekomst door zelfvoorzienend te worden, zodat ik minder afhankelijk wordt van de arbeidsmarkt. Iemand verklaarde mij voor gek en vroeg zich af waar ik dat op baseerde. “Luister je niet naar de signalen?” vroeg ik hem “je hebt toch ook wel van Piketty gehoord?” Nee, daar had hij nog nooit van gehoord, ik was verbaasd. De crisis was volledig aan de man, directeur van zijn eigen bedrijf, voorbij gegaan.

Er ontstond een discussie over de ontwikkeling van de arbeidsmarkt en hoe afhankelijk wij zijn als we het moeten hebben van inkomen uit arbeid. Met name de grote groep aanwezige ZZP'ers beaamden hun kwetsbare positie. Jarenlang was ook ik van mening dat als je wil werken er altijd wel werk is, maar daar kom ik toch steeds meer van terug. Niet alleen door mijn eigen ervaring maar vooral omdat ik luister naar wat er om mij heen gebeurt.


Het is niet de ongelijkheid waar we ons zorgen over moeten maken, maar het is de onzekerheid over de toekomst die ons parten speelt. Een gewaarschuwd mens telt voor twee.

Andere waarden
Als je blijft kijken vanuit je eigen referentiekader dan zie je veel niet en zal de kloof, zoals het SCP constateert, alleen maar verder toenemen. Laten we daarom vooral blijven zoeken naar de andere kant van de waarheid. Mijn blik op de wereld is aan het veranderen gegaan door het vroege overlijden van mijn moeder. Ineens sta je stil bij de noodzaak om geld en bezit na te jagen. “Is dit het? Doen we het hier allemaal voor?” waren vragen die zich aan mij opdrongen. Ik kwam tot de conclusie dat er meer waarden zijn dan financiële of materiële. Sinds die tijd is mijn leven een stuk waardevoller geworden. Dat de ongelijkheid toeneemt raakt mij niet en door mijn ogen en oren open te houden kan ik mij op de toekomst blijven voorbereiden.