Pagina's

maandag 26 januari 2015

Gratis geld bestaat niet

Het afgelopen jaar is er nogal wat te doen geweest over het onderwerp “gratis geld”. Opvallend, provocerend en populistisch. Wie wil er niet geld ontvangen zonder er iets voor te hoeven doen? Maar zoals ik al vroeg in mijn carrière geleerd heb: “There ain’t no such thing as a free lunch*”.

Tik “gratis geld” in op google en je wordt verwezen naar allerlei obscure aanbiedingen voor snel geld verdienen via louche baantjes of casino’s. Om nog maar te zwijgen over de eenvoudig af te sluiten leningen, die achteraf bezien, altijd veel te duur zijn. Of het gaat over de ergernis over het uitdelen van “gratis geld” door de EU aan de zuidelijke landen van Europa.

Zelfs het FD waagt zich op  29 november 2013 aan het onderwerp “gratis geld”. Toch ging het daarbij over een andere obscuriteit namelijk bitcoin, het internetgeld dat in een aantal weken sterk in waarde was gestegen, waardoor een aantal jongeren ineens schatrijk waren geworden. Kortom we zijn het er al gauw allemaal over eens dat “gratis geld” stinkt of in ieder geval een negatief beeld oproept. Niet echt een onderwerp waar je mee geassocieerd wilt worden.

Basisinkomen
Toch gebruikte Rutger Bregman van De Correspondent de term “gratis geld” in de titel van zijn stuk over het onvoorwaardelijk basisinkomen en gaf zelfs zijn nieuwe boek de titel mee. Ik was alles behalve blij met de door hem gebruikte aanduiding, omdat dit een geheel verkeerd signaal afgeeft aan het toch al omstreden onderwerp basisinkomen. De belangstelling die de term “gratis geld” opriep had direct zijn weerslag op het onderwerp. Maar tot mijn verbazing in positieve zin. Als uit de as herrezen had ineens iedereen het over het onvoorwaardelijk basisinkomen. En dat was natuurlijk goed nieuws voor de Vereniging Basisinkomen en de initiatiefnemers van het Europees Burgerinitiatief Basisinkomen, die het al jaren op de agenda proberen te krijgen.

Bregman laat in zijn artikel zien wat de voordelen zijn als mensen onverwacht geld in handen krijgen waar ze ook nog eens niets voor hebben hoeven doen. Het blijkt dat ze dit zeker niet zo maar over de balk smijten, maar het aanwenden om hun positie te verbeteren. Toch zijn we geneigd te oordelen dat een ieder moet werken voor zijn geld. Dat zit ingebed in onze cultuur en wordt ons in onze (christelijke) opvoeding, al dan niet vanuit de bijbel, al meegegeven. Dat verklaart wellicht de aarzeling en de geringe bereidheid om het onvoorwaardelijk basisinkomen op de agenda te krijgen.


Gratis geld bestaat niet
Maar als “gratis geld” wel werkt maar niet wenselijk is hoe kan het dan toch succesvol worden? “Gratis geld” is niets meer en niets minder dan een investering in toekomstige opbrengst. Doen niet alle ondernemers dat? “De kost gaat voor de baat uit” luidt immers het spreekwoord. En doet de reclame niet anders? Het blijkt dat we al snel geneigd zijn in te gaan op de lokkertjes van “gratis”, die achteraf toch geld kosten. Vooral kinderen hebben erg veel last van de commerciële verleidingen en zijn nog moeilijk in staat te doorzien dat “gratis” niet bestaat, maar dat er altijd iets tegenover staat.

Als “gratis” al lastig is dan is “geld” dat helemaal. Geld heeft met vertrouwen te maken en juist het gebrek daaraan was de start van de kredietcrisis. Dat op vertrouwen gebaseerde geld was van de een op het andere moment volledig weg, waardoor de waarde van het geld als bij toverslag verdween? Dus kan er dan nog sprake zijn van “gratis geld”? Is het niet zo dat we met “gratis geld” gewoon bedoelen dat we iemand iets geven waardoor zelfvertrouwen en eigenwaarde ontstaat waaruit iets moois gaat ontstaan?

Bestaansrecht
Sinds we in ons economisch proces alles in geld zijn gaan uitdrukken zijn we het zicht waar geld voor staat kwijtgeraakt. Ieder mens heeft recht op een stukje van de aarde. Zonder een deel van de opbrengst die de aarde biedt is geen bestaan mogelijk, omdat alleen grond de toegang biedt tot voedsel. De aarde is vóór ons allemaal en niet ván enkelingen, zoals nu vooral de situatie is. Goed beschouwd is het zelfs onethisch om grond in eigendom te hebben, tenzij iedere wereldburger een evenredig deel van de aarde in zijn bezit krijgt. Dit leidt tot de berekening van de mondiale voetafdruk en betreft 1,8 hectare per persoon.

Dit aarde-aandeel zoals dat genoemd kan worden is geen nieuw fenomeen. Diverse denkers hebben het al benoemd zoals de econoom Henry George (1839-1897) en de filosoof Edward Bellamy (1850-1898) waarvoor in Nederland een Instituut is opgericht dat zich inzet voor de invoering van het basisinkomen. De filosoof en politicus Thomas Paine (1737 -1809) schreef in 1797 in zijn pamflet “Agrarian Justice” dat ieder mens recht heeft op een stukje van de aarde. Bij gebrek aan bezit wordt derhalve ieder mens gecompenseerd voor “verlies van erfrecht” op grond. Deze denkers zijn de grondleggers van het onvoorwaardelijk basisinkomen.


Factor arbeid onder druk
Dat niet ieder mens in staat is om voldoende middelen van bestaan te creëren zegt meer over de complexiteit van het systeem waar we in leven dan over de mensen die het betreft. Bij “gratis geld” denken we veelal aan het uitschot van de maatschappij, de nietsnutten en klaplopers. De belangrijkste productiemiddelen van de industriële revolutie grond, kapitaal en arbeid zijn in ons systeem niet gelijkelijk verdeeld. En door de oplopende werkloosheid vanwege de crisis staat de factor arbeid, waar de meeste mensen van moeten bestaan, zwaar onder druk. Waardoor het ineens zeer wel denkbaar wordt dat je zelf op een punt komt waarbij je niet meer voor jezelf kunt zorgen. En wat dan?

Dat het een hot topic is blijkt uit de populariteit van het boek “Kapitaal in de 21ste eeuw” van Thomas Piketty, waarin hij aantoont dat in de afgelopen decennia het rendement op kapitaal harder is gestegen dan het rendement op arbeid. Uit recente publicaties blijkt dat de rijken nog rijker zijn geworden en de 1% rijksten samen meer bezitten dan de rest van de wereld. Wordt het dan niet hoog tijd dat we de beschikbare vruchtbare grond gelijkelijk over de wereldbevolking verdelen, dan wel iedereen daar een vergoeding voor geven? Die vergoeding noemen we het onvoorwaardelijk basisinkomen en heeft daarmee niets met “gratis geld” te maken. En als iedereen zijn vergoeding voor wat de aarde oplevert persoonlijk en zonder voorwaarden ontvangt ben ik overtuigd dat er hele mooie dingen gaan ontstaan.

* There ain’t no such thing as a free lunch

 


5 opmerkingen:

Cor van der Kaaij zei

Hallo Jolanda,

Dank voor je blog, het is weer prettig leesbaar. Gratis geld vind ik ook een foute kreet, de gedachte achter het basisinkomen is dat helemaal niet. Dus zou de term basisinkomen voor iedereen veel beter zijn vind ik. Het gaat allemaal over de verdeling van ons welzijn en te zorgen voor een Blije Economie voor ieder in ons mooie land. We zijn allemaal rentmeesters van NL voor nu en onze kinderen en we moeten wel constateren dat door het woud van polderregeltjes het niet allemaal zo gaat als wij allemaal willen. De economie loopt vast met 650.000 wwers, op een beroepsbevolking van 6 a 7 miljoen, die veelal graag willen werken maar er zijn geen vacatures. Deze mensen krijgen ongewenst, maar wel noodzakelijk dus al een basisinkomen. Ze staan hierbij niet alleen en zijn in goed gezelschap van al de pensionado's hun kleinkinderen die nog op school zitten en van verschillende mensen zonder betaald werk denk aan de huisman/vrouw die wel eten dus ook gefinancierd worden. Deze laatste club zou in de dagen van een basisinkomen ook gewoon financieel volwaardig meedoen want kinderen opvoeden is zeer belangrijk. Denk ook eens aan de ZZPers in dit land,velen hebben het moeilijk nu om zelf een volwaardig inkomen te verdienen. Al deze groepen hebben ook nog weer recht op huursubsdie/zorgtoeslag enz enz. Bedenk bij deze laatste 2 regelingen eens hoeveel ambtenaren bezig zijn om deze te ontwerpen/borgen/controleren/ corrigeren uitvoeren en terug vorderen. Zo kunnen we op het gebied van, nu, noodzakelijke regeltjes nog wel even doorgaan. Basisinkomen is niet zo vreemd, maar je kunt ook richting vlaktax met een belasting vrije som van 20.000 E. De eerste belastingschijf aan passen zodat er van bruto meer netto overblijft, meer mensen aan het werk kunnen en vele mensen geen huursubsidie/zorgtoeslag meer nodig hebben. We kunnen dan direct vele ambtenaren aan het werk laten gaan in de economie/bedrijven die wel waarde toevoegen aan de NL samenleving, nu kosten ze ons geld. Belasting toegevoegde waarde ( BTW) is zeker geen doel op zich maar brengt de staat veel op, vraag is of dit ook niet beter/simpeler/2015 kan. Vele dingen kunnen anders zeker door de moderne ICT, waar helaas nog wel eens iets verkeerd gaat weet ik. De NL economie is door mensen ontworpen en daar zitten weeffoutjes in, denk hierbij aan de banken die wel gratis geld krijgen voor geld wat ze niet in bezit hadden maar wel hebben uitgeleend, grote fout. Als we aan de knoppen gaan draaien kunnen we de NL economie een beetje Blijer of Bloeiender maken zodat het met de 99% ook weer beter gaat. Is dat met gratis geld, nee want wij werken er allemaal voor in NL dat zal met een basisinkomen niet anders gaan worden maar misschien wel beter verdeeld. Bye, Cor van der Kaaij

Jolanda Verburg zei

Hallo Cor,

Bedankt voor je uitgebreide reactie. Ik ben het helemaal met je eens. De oplossingen zijn er als we maar willen.
Op het moment dat jij je reactie schreef was ik op het Malieveld bij de demonstratie Break The System, alwaar ik een praatje heb gehouden over een oplossing om uit de crisis te komen uiteraard met het onvoorwaardelijk basisinkomen!
Helaas is de bijeenkomst vroegtijdig door de burgemeester van Den Haag ontbonden. Politie en ME was met groot materieel aanwezig. Blijkbaar is onze regering bang voor de oplossingen die vanuit het volk worden aangedragen. Maar het tij is niet meer te keren!

Hartelijke groet,
Jolanda

Cor van der Kaaij zei

Jolanda,

Ja ik zag iets op het nieuws geen vergunning of zo. Op het www gebeurd zo veel iets ouderwets als een demonstratie verbieden werkt al lang niet meer, maar leverde wel veel PR op.

Laten we doorgaan om de economie van NL te laten bloeien, voor al de burgers van NL. http://www.blijeeconomie.nl/ want www werkt beter dan ME.

Bye,

Cor van der Kaaij

Unknown zei

Ik ben het helemaal met je eens, Jolanda: Gratis geld bestaat niet. Het gaat om ons eigen aandeel in wat de natuur ons schenkt en wat onze ouders gecultiveerd hebben.

Ad Planken.

Jolanda Verburg zei

Dank je Ad voor je reactie.
Dat basisinkomen gaat er ooit komen, daar zijn wij beide van overtuigd.
Groet, Jolanda