Waarom 75 jaar oud worden mooi genoeg is

We leven langer dan onze ouders vooral dankzij de verbeterde gezondheidszorg. Het leven lijkt maakbaar geworden. Maar hoever moeten we daarin gaan? Wanneer is het leven niet meer waard geleefd te worden? Wanneer is het genoeg geweest?

Een van de meest opmerkelijk artikelen van het afgelopen jaar vind ik het verhaal van de Amerikaans hoogleraar Ezekiel J. Emanuel (1957) die zich in de NRC van 18 oktober 2014 uitspreekt over hoe oud hij wil worden. Wekenlang heb ik het artikel op mijn bureau laten liggen en aan iedereen laten lezen die het horen wilde. De opvattingen die hij erop nahoudt deel ik van harte.

75 jaar is een mooie leeftijd
Emanuel streeft ernaar om natuurlijk oud te worden. Op het moment dat hij de leeftijd van 75 jaar bereikt heeft ziet hij af van antibiotica en weigert iedere vorm van levensverlenging. Voor hem is 75 jaar een mooie leeftijd. Zijn standpunt is niet alleen opmerkzaam en niet alledaags te noemen maar heeft ook heel wat commotie veroorzaakt. Het verandert op z’n minst ons denken over de huidige gezondheidszorg en de manier waarop we tegen ouder worden aankijken.

Ezekiel J. Emanuel

In de ogen van artsen is het ook behoorlijk omstreden omdat iedere arts verplicht is om mensen naar beste eer en geweten te behandelen dan wel behandeling aan te bevelen, zeker voor aandoening die levensbedreigend zijn. Maar moet dat te allen tijde en bij iedereen? Emanuel ziet dat niet zo. Hij vindt een leeftijd van 75 jaar respectabel en weigert van af dat moment iedere test en iedere (noodzakelijke) behandeling.

Het einde geeft helderheid
Heel bewonderenswaardig vind ik het standpunt van Emanuel. Zelf denk ik er net zo over. Sterker nog ik weiger nu al routinematige testen, zoals de mammografie. En een griepprik komt er bij mij niet in, nooit. Over antibiotica ben ik wat minder stellig, maar als het even kan blijf ik daar ook ver van. Ik geloof namelijk in het zelfhelend vermogen van de mens en vooral daaraan gaat de huidige gezondheidszorg voorbij. Alles is te behandelen en alles is maakbaar geworden. Ik ga liever uit van het voorkomen van ziekten en aandoeningen door op een gezonde manier te leven.

Het nu al bepalen van de leeftijd waarop het mooi geweest is geeft volgens Emanuel helderheid en een duidelijk punt in de tijd. Geen vage beelden en onnodige medische kosten voor het in stand houden van een verouderend lichaam. Wel behoudt hij zich het recht voor om van gedachte te veranderen en ouder te worden dan 75, als het maar op een natuurlijk manier gebeurt. Ook ik heb al vanaf heel jong een leeftijdsgrens in gedachte voor mijzelf, hoewel die wat verder weg ligt dan bij Emanuel, ik wordt namelijk minstens 93 jaar gezond oud.

Geen kasplantje
Amper een maand na het artikel van Emanuel tref ik op 11 november een zeer kordate dame aan in de NRC die uitlegt dat zij niet gereanimeerd wil worden, omdat ze niet als kasplantje wil eindigen.

Nel Bolten

Op zich niet vreemd, veel ouderen dragen inmiddels een niet-reanimeerverklaring op zak. Maar als oud-verpleegster kent Nel Bolten het ambulancepersoneel, die reageren gelijk en gaan niet eerst op zoek naar zo’n verklaring. Daarom heeft ze “Niet Reanimeren !!! Ik ben 91+” op haar borst laten tatoeëren. Geweldig. Dat wil ik ook als ik zo oud ben, denk ik gelijk.

Verbaasd ben ik na het lezen van het artikel op 27 december 2014 van de filosoof Joep Dohmen die het artikel van Ezekiel J. Emanuel volledig verkeerd interpreteert. Dohmen ergert zich aan het standpunt van Emanuel die niet ouder wenst te worden dan 75 jaar. En juist dit gebruikt hij als onderwerp voor zijn afscheidsrede ter gelegenheid van zijn emeritaat aan de Universiteit voor Humanistiek.

Hoogmoed en lafheid
Emanuel doet geen recht aan de oudere generatie die nog heel wat te bieden heeft, vind Dohmen. Hij verwijt Emanuel blinde hoogmoed en lafheid en heeft te doen met zijn familie die voortijdig afscheid van hem moet nemen. Niets is minder waar Emanuel is geenszins van plan zijn leven moedwillig te beëindigen en is zelfs tegenstander van euthanasie, hij weigert slechts elke vorm van medisch ingrijpen om nodeloos verlengen van een eindig leven te voorkomen. In mijn ogen is hij daar niemand mee tot last en zadelt zelfs de gemeenschap niet op met hoge medische kosten.

Joep Dohmen

Vanuit het humanistisch gedachtegoed begrijp ik de reactie van Dohmen heel goed. Immers voor de humanist telt alleen dit leven, want na de dood is er niets. Niet helemaal verwonderlijk dat Dohmen juist dit thema aangrijpt als afscheidsrede van zijn werkbare leven. Ik denk dat de angst voor het naderende einde hem toch zwaar valt. En als je dan zo’n positivo als Emanuel op je pad treft dan kan dat hard aankomen.

Ieder zijn eigen kijk op het leven
Uit de afscheidsrede van Dohmen blijkt hoe anders mensen tegen het leven aan kunnen kijken. Toch past een minder kritische houding beter bij een humanist. Leven en laten leven, keuzevrijheid en eigen verantwoordelijkheid zijn bij uitstek eigenschappen die horen bij de humanistiek. Dohmen doet met zijn kritiek Emanuel tekort, die neemt zijn eigen lot in handen en beslist bij uitstek over zijn eigen leven(seinde).

Dohmen is duidelijk geraakt door de denkbeelden van Emanuel anders zou hij er niet zoveel aandacht aan geven. En juist hetgeen ons het meeste raakt zet ons aan tot nadenken. Daar wordt het zaadje van verandering geplant. Ik weet niet hoe Emanuel over het leven na de dood denkt maar hij geeft mij het gevoel dat hij er in ieder geval niet bang voor is. Ik hoop dat Dohmen zijn angst voor het einde zal weten te keren.

Zelf ben ik overtuigd dat er meer is dan dit leven en ben ik beslist niet bang om dood te gaan. Na ieder einde komt altijd weer een nieuw begin. Ook heb ik nog een hele hoop te doen voordat ik klaar ben met dit leven, daarom wordt ik minstens 93 jaar. Maar waarom nu juist die leeftijd in mijn hoofd gebakken zit heb ik nooit geweten tot het moment dat ik 5 jaar getrouwd was en ging rekenen, toen realiseerde ik mij waarom: Dan ben ik namelijk 50 jaar getrouwd. En dat ga ik halen en mijn man ook!

Istanbul als brug tussen Oost en West

Het najaarscongres van de Europese Groenen dat plaatsvond van 7-9 november 2014 in Istanbul stond geheel in het teken van de geopolitieke situatie in de regio. Een fascinerende en bruisende stad aan de Bosporus op de scheidslijn van Europa en Azië. Door haar ligging heeft Turkije een strategische positie tussen Europa en Azië.



Gezien de geopolitieke ontwikkelingen in de wereld was het programma van het congres beladen en daardoor intensief. Zelfs de locatie in Istanbul stond symbool voor de problematiek die het Westen van het Oosten scheidt dan wel verbindt. Naast de partijpolitiek inhoudelijke zaken stond de geopolitieke situatie centraal, variërend van de energietransitie waarbij het Rusland van Poetin een rol speelt, de situatie in de Oekraïne waar de Koude Oorlog tussen Oost en West weer nieuw leven ingeblazen lijkt te worden, tot de problematiek van de brute opkomst van de IS in Irak en Syrië. Alles lijkt met elkaar samen te hangen.

Energietransitie
Het congres opende met een paneldiscussie over de energietransitie. Europa is voor een groot deel afhankelijk van gas uit Rusland. Ongemerkt krijgt het Russische Gazprom, met haar monopolie op de Russische gasmarkt, steeds meer invloed op de Europese markt door deel- en overnames. Vooral daar waar het gaat om het transport en opslag van gas zijn we in Europa de laatste jaren steeds meer afhankelijk geworden van Rusland.

Europa dreigt haar leidende positie op de energiemarkt te verliezen. De grote onderlinge verdeeldheid tussen de lidstaten en de ruzie over wie schuld heeft aan de afnemende economische groei in Europa staat het herstel in de weg. Vooral de energietransitie van fossiele brandstof naar herbruikbare groene energie heeft hier onder te lijden. Terwijl de onderlinge samenwerking van de lidstaten de vergroening van de economie juist zou kunnen bevorderen. Als we dit goed doen kan dat ons vrijmaken van de politiek krachten en afhankelijkheid van Rusland waardoor stabiliteit en rust ontstaat.

Toenemend conflict

Jean-Pierre Filiu

Zowel de situatie in Oekraïne als de verontrustende opmars van IS zijn onderwerp van zorg waar flink wat tijd voor was ingeruimd en waardoor pittige discussies ontstonden. De Franse historicus en Arabist Jean-Pierre Filiu, tevens professor op Science Po in Parijs met een flinke staat van dienst, deed de gemoederen hoog oplopen. Hij gaf een historisch overzicht van het ontstaan van het Midden-Oosten vanaf de bezetting door Frankrijk van Egypte rond 1800 tot de situatie van vandaag.

We bevinden ons aan het begin van de Arabische revolutie waarbij het volk meer zeggenschap opeist. De Arabieren zetten zich daarbij af tegen het Westen en met name de Verenigde Staten die het Midden-Oosten bezet en ten onrechte opgeëist zou hebben. Door de grondstoffen en het belang van de Europees-Aziatische handelsroute is het Midden-Oosten zeer gewild. Wie het Midden-Oosten controleert heeft de macht in de wereld. Doordat de macht van de VS afbrokkelt en de wereld steeds meer verdeeld raakt is de macht aan het schuiven en kan de vrede niet langer gewaarborgd worden.

Doordat de Arabische Lente niet heeft gebracht wat men ervan had verwacht is een machtsvacuüm ontstaan waar radicale moslims in zijn gesprongen. De jihadisten proberen macht te heroveren vanuit de claim dat ze betere moslims zijn dan andere moslims. Dit heeft het conflict een religieuze lading meegegeven wat het in feite niet is. Filiu is er duidelijk over: “We staan pas aan het begin van de revolutie, het ergste moet nog komen en de gehele wereld zal er bij betrokken worden. Als wij bereid zijn de vrede te herstellen in het gebied dan moeten we beginnen bij de bezetting van de Gaza.” Onder flink wat rumoer verlieten een aantal mensen de zaal door de stevige uitspraken van Filiu.

Rol van Turkije
Als gastheer van het congres presenteerde Turkije zijn ambities. Als schakel tussen oost en west, bovenop het conflictgebied van IS, laat Turkije stoere taal horen met het uitspreken van de wens om ‘s werelds grootste economie te worden. Een Fin van Turkse afkomst die naast mij zat en zaken mooi kon relativeren, schudde zijn hoofd over de ambitie die het karakter van de ware Turk laat zien. “Turken die in het buitenland wonen”, zei hij, “weten wel beter en lachen erom.”


De delegatie van De Groenen: Gerben, Mirjam, Otto en Jolanda

Dat de Turkse ambities groot zijn hebben wij afgelopen weken zelf kunnen ervaren door de kritiek van de Turkse regering over het Nederlandse immigratiebeleid. Nederland was niet blij met de inmenging van de Turkse overheid op ons democratische proces. De lange arm van Turkije rijkt ver tot in Nederland en probeert grip te houden op de in het buitenland wonende Turken. Dit pleit zeker niet voor de rol van bruggenbouwen wat Turkije eigenlijk zou moeten zijn.

Istanbul bruist
Op straat in Istanbul raakten wij nog in gesprek met een paar jonge Turken die ons Nederlands hoorden spreken. Zij hadden een tijd in Nederland gewoond en waren weer naar Turkije teruggegaan om bij hun familie te zijn. Maar na lang doorvragen kwam toch de ware reden boven water. Ze hadden laagbetaalde baantjes, voelden zich gediscrimineerd en zagen geen toekomst in Nederland. Toch blijft het Westen lonken.

Het was een enerverend weekend in een bijzonder bruisende stad. Vooral de hotelkamer met uitzicht op de Bosporus maakte het plaatje compleet.

Wat leren de Maya’s ons

In 2012 zou volgens de Mayakalender de wereld vergaan, maar we zijn er nog steeds. Was het gewoon onzin? Hebben wij het einde van de Mayakalender verkeerd geïnterpreteerd? Of is het einde van een tijdperk een feit?



Winterzonnewende viering op Stonehenge

Vandaag is het 21 december, de dag van de winterzonnewende, de kortste dag van het jaar omdat de zon verder van ons afstaat dan in de rest van het jaar, althans op het noordelijk halfrond de plek waar wij wonen. Op het zuidelijk halfrond is dat natuurlijk niet zo. Maar voor ons op het noordelijk halfrond is het een dag van hoop omdat het licht de duisternis overwint. Immers na vandaag gaan de dagen weer lengen.

De komst van het licht
In veel culturen op het noordelijk halfrond is de winterzonnewende aanleiding om feest te vieren. Door het ontsteken van vuur en kaarsen wordt de komst van het licht gevierd. De natuur heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in het leven van mensen. De mens was tenslotte afhankelijk van de natuur. Maar doordat wij alsmaar verder afraken van de natuur staat onze relatie met de natuur steeds verder onder druk.

Ook in onze Christelijke traditie wordt de komst van het licht gevierd. We herdenken de geboorte van het kind Jezus, de brenger van het licht. Vandaar dat onze Kerst uitbundig omgeven is met veel lichtjes. Voor veel mensen was er op 21 december 2012 geen rede om feest te vieren door de voorspelling dat het een einde van de Mayakalender het einde van de aarde zou betekenen? Op die dag waar al eeuwen over werd gesproken zouden de Mayaprofetieën tot vervulling komen.

De constellatie van de sterren
De Maya’s hebben hun voorspellingen niet gebaseerd op de jaarlijkse omwenteling van de aarde en de stand ten opzichte van de zon, maar op een veel grotere en langduriger beweging in de kosmos. Op 21 december 2012 stonden de zon, de maan en de planeten in een bepaalde lijn tot elkaar en in conjunctie met de rest van het universum. Ons melkwegstelsel verschoof door het hart - het oog - van ons universum.

Deze constellatie komt eens in de 26.000 jaar voor. Dit gegeven is vastgesteld door de Maya’s, een van oorsprong agrarisch volk in Midden-Amerika dat dicht bij de natuur leefde. Een volk met een hoge intelligentie en een grote kennis van schrift, getallen, wiskunde en astronomie. De Maya’s kenden een hoge beschaving en waren daarmee veel volken ver vooruit. Maar wat ze vooral bijzonder maakt is hun holistische opvattingen over de menselijke geest. Juist deze kennis wordt nog te weinig herkend.

Nieuwe kalender
Daags na het aflopen van de Mayakalender kwamen al berichten naar buiten dat de datum niet juist zou zijn. Onze huidige tijd wordt ook totaal anders gemeten dan in de tijd van de Maya’s, daar zit al een eerste kans tot misrekening. Er gaan nu stemmen op dat we de Mayakalender verkeerd geïnterpreteerd hebben en dat de aarde pas in 2220 zal vergaan, anderen zeggen dat de kalender nog zeker 7000 jaar doorloopt.

Een misrekening dus. Niet zo’n gekke gedachte. Of toch wel? Immers een kalender stopt toch niet, tijd is tijdloos dus waarom zou een kalender dan eindigen? Een kalender beschrijft een cyclus, en die cyclus eindigt ook niet over 7000 jaar. Allemaal hypothetische vragen waar we toch geen antwoord op krijgen tenzij we natuurlijk in het jaar 2220 of over 7000 jaar terug zijn en weer voor hetzelfde punt staan.

Een hoger plan
Maar moeten we de Mayaprofetieën wel kalendermatig interpreteren? De Maya’s maakten gewag van een grootse verandering die ons te wachten staat. Maar niemand weet precies wat de uitwerking zal zijn. Net voor het aflopen van de Mayakalender meldde hooggevoelige mensen veel onrust om hen heen of juist enorme stilte. Of dit afkomstig is van buiten ons of juist vanuit ons innerlijk is daarbij de vraag.

In profetie nummer 16 voorspelde de Maya’s dat we eens in conflict zouden leven met de natuur met dramatische gevolgen als natuurrampen en natuurvervuiling die een ongunstig effect zullen hebben op het totale leven op aarde. Dit zien wij inderdaad om ons heen gebeuren. Het klimaat wordt steeds onstuimiger en is een punt van zorg. Ook het opraken van grondstoffen brengt onrust. De gevolgen daarvan zien we in het Midden-Oosten.

Een nieuw tijdperk

Zelf interpreteer ik het einde van de Mayakalender als het einde en een oud en het begin van een nieuw tijdperk. De veranderingen zetten de gehele wereld op z’n kop. De Arabische lente heeft veel in beweging gezet waarvan het einde nog lang niet in zicht is. We hebben ternauwernood een crisis overleefd en hoe onze financiële en economische toekomst eruit gaat zien weten we ook nog niet. Dat de industriële revolutie haar einde nadert en een nieuw economisch systeem zich aandient staat voor mij vast.

Het is een wetmatigheid dat uit chaos een nieuw evenwicht ontstaat. De Mayaprofetieën gaan niet alleen over vernietiging, er schuilt ook hoop in, zo geven ze ons mee dat zodra we onze eenheid met de natuur erkennen en herstellen ook onze problemen zullen worden opgelost. We kunnen dus zeker wat leren van de profetieën van de Maya’s. Als we open staan voor het feit dat alles met elkaar verbonden is, alles energie is, er verschillende niveaus van bewustzijn bestaan, onze natuur van onschatbare waarde is en dat er veel meer is tussen hemel en aarde dan wij kunnen zien, dan zal het nieuwe tijdperk zich voor ons ontvouwen, daar ligt de sleutel van onze toekomst.

Meer lezen:
Op internet is veel te vinden over de Maya’s en de Mayakalender.
De Maya voorspellingen voor 2012 – Gerald Benedict
Het Einde van de Mayakalender in 2012 – John Major Jenkins