Hoop voor vluchtelingen

Mensen op drift is iets van alle tijden. Alleen de omvang verschilt. Op dit moment zijn wereldwijd 60 miljoen mensen door oorlog of geweld ontheemd, meer dan na de Tweede Wereldoorlog. Welke oplossingen moeten minimaal geboden worden?


Aankomst op Kos (foto: De Morgen)

Op het Griekse vakantie-eiland Kos is het altijd goed toeven, tot de zomer van 2015. Door het goede weer en de rustige zee staken duizenden vluchtelingen vanuit Turkije de Egeïsche Zee over om zo het ‘beloofde land’ Europa binnen te komen. De chaos is er compleet. Vooral veel mensen uit Syrië wagen de oversteek. Mensen die soms al jaren in opvangkampen wonen en de moed verloren hebben dat ze ooit veilig naar hun eigen land terug kunnen keren.

Vluchtelingenproblematiek
De afgelopen maanden waren het de verdrinkingsdrama’s op de Middellandse Zee die de voorpagina’s van de kranten haalden. Het eiland Lampedusa kampt al langer met een onophoudelijke toestroom van vluchtelingen uit Noord-Afrika. Met gevaar voor hun leven maken ze, veelal in gammele bootjes, de oversteek naar Europa in de hoop daar meer geluk te treffen. Door risico’s laten ze zich niet tegenhouden.

Foto: NRC

Ook kennen we de plaatjes van de immens hoge hekken rondom de Spaanse enclave in Marokko vol met jonge mannen die halsbrekende toeren uithalen om Europa binnen te komen. En bij Calais ondervinden vrachtwagenchauffeurs hinder van de vluchtelingen die de oversteek naar het Verenigd Koninkrijk willen maken. De sfeer wordt er steeds grimmiger.

Migranten als kostenpost
Sinds de mislukte Arabische revolutie, de opkomst van de Islamitische Staat (IS) en de problemen in Syrië verlaten steeds meer mensen in die regio hun geboortegrond. De toestroom naar Europa is een ware volksverhuizing aan het worden hetgeen de Europese lidstaten de nodige hoofdbrekens kost.

De kritiek van veel Europese burgers dat de toestroom van migranten een onbetaalbare kostenpost zijn, is tot nu toe niet bewezen. Extreem rechtse partijen hebben echter voldoende twijfel gezaaid en zijn daar niet slechter door geworden. Maar de veranderende arbeidsmarkt en de vooruitzichten voor de toekomst waarbij veel laaggekwalificeerde banen door automatisering worden overgenomen baren wel zorgen. Is er wel voldoende werk voor alle nieuwkomers?

Ontheemd en verscheurd
De meeste migranten zouden ook het liefst in eigen land zijn gebleven. Denk je maar eens in om alles wat je had te moeten achterlaten en met slechts een rugzak met het hoognodige te moeten verhuizen naar een ander land met een andere taal en cultuur. Hoe zou jij je voelen in een vreemd land waar ze je liever zien gaan dan komen?

Werk van Tony Monsanto

Een inmiddels overleden kennis van mij, Tony Monsanto geboren op de Antillen, kwam ooit naar Nederland om te studeren, vond een leuke vrouw en bleef. Toch verlangde hij met heel zijn ziel terug naar de Antillen. Hij overtuigde zijn vrouw en ze gingen. Maar inmiddels was alles zo veranderd dat hij zich daar ook niet meer echt thuis voelde, vanaf dat moment leefde hij in twee werelden. Dat kwam vooral goed tot uitdrukking in de kunst die hij maakte: rauw, vurig en stekelig. Hij legde mij ooit uit dat hij zich ‘verscheurd’ voelde tussen twee culturen.

Datzelfde gevoel bespeur ik bij veel van de tweede en derde generatie Marokkaanse jongens. Ook zij leven in twee culturen waar ze niet echt geaccepteerd worden. Op vakantie in Marokko zijn ze vernederlandst en hier worden ze niet als volwaardig Nederlander gezien. Een lastig onderwerp zeker als de cultuur veel verschilt. Ontheemden hebben kans op levenslang gevoelens van angst en onzekerheid, wat integratie alleen maar lastiger maakt. Iets wat we zouden moeten voorkomen.

Hoe kunnen we vluchtelingen hulp bieden
Alleen als Europa niet in staat blijkt om de brandhaarden in de wereld te helpen voorkomen en oplossingen binnen de regio mogelijk te maken, dan zit er niets anders op dan vluchtelingen naar Europa te laten komen. Ieder mens dat geboren wordt heeft recht op voedsel, kleding en een veilige plaats om te wonen. Dan zullen wij onze grenzen in Europa open moeten stellen en soepele asielprocedures hanteren. Daarmee halen wij ook de wind uit de zeilen van de mensensmokkelaars en worden de levens van migranten niet langer op het spel gezet.

Maar om echt structurele oplossingen te bieden en de problemen van ontheemding te beperken is het van groot belang dat mensen worden opgevangen in de eigen regio, dicht bij de eigen geboortegrond en cultuur. Inspanning en moed zullen nodig zijn om dat voor elkaar te krijgen en om economische ontwikkeling mogelijk te maken, zodat mensen zonder externe hulp kunnen leven. De oplossingen zijn er, nu de wil nog.


Vluchtenlingekamp Zaatari in Jordanië (foto: NRC)

Landbouw en permacultuur
Kijkend naar het vluchtelingenkamp Zaatari in Jordanië, waar 115.000 Syrische vluchtelingen al jaren wonen, dan jeuken mijn handen om bomen te planten en moestuinen op te zetten. Groen moet het worden. Dat dit mogelijk is bewijst het Egyptische project Sekem waar met behulp van biologisch-dynamische landbouw de woestijn weer vruchtbaar gemaakt is.

Nieuwe technieken om water op te vangen en landbouwtechnieken als permacultuur leren ons dat we zelfs woestijngrond weer vruchtbaar kunnen maken. Een goed voorbeeld is te zien in de aflevering Groen Goud van Tegenlicht. Is het niet een enorme uitdaging voor de ingenieurs in Wageningen om daar hun nieuwe ideeën over voedsel waar te maken? Waarom stropen we de mouwen niet massaal op om de aarde weer vruchtbaar te maken? Dan is migratie toch nog ergens goed voor en kunnen we ook de steeds verder uitdijende wereldbevolking blijvend voeden. Waar wachten we nog op?

Hieronder is de documentaire van Tegenlicht te zien in het Engels: