Moderne slavernij doorbroken

Het gevoel als arbeider uitgebuit te worden is niets nieuws. Het bestaat al zolang mensen arbeid verrichten in dienst van een ander. En het is eveneens een misvatting te denken dat dit alleen de laagbetaalden treft.

In de jaren ’90 begeleidde ik een groep gedetacheerde ICT-professionals. Naar mate ik meer en beter contact met ze kreeg beklaagden de meesten zich vroeg of laat over het gebrek aan binding met het bedrijf. Ze moesten geld opbrengen voor de baas en dat was het dan. Stuk voor stuk dachten ze er hard over om ergens anders in vaste dienst te gaan, weg uit de detachering. Zeker in hoogtijdagen was het verloop groot. Nu jaren later hoor ik nog steeds hetzelfde geluid en moet dus concluderen dat er nog niet veel is veranderd.

Buffelen en ellebogenwerk
We denken wel eens dat met de wetgeving rond arbeid en arbeidsomstandigheden de uitbuiting van arbeiders verdwenen is, maar helaas is dat niet het geval. Zelfs hoger opgeleiden bij grote consultancy- en advocatenkantoren hebben moeite met een cultuur waar hard buffelen en ellebogenwerk normaal is. Met het verschil dat deze professionals het gevoel hebben in zichzelf te investeren. Hen wordt namelijk de functie van partner als een worst voorgehouden. Bij de ICT-professionals werkt dat veelal niet zo, daar ligt geen partnerschap in het verschiet.

Voor de gevolgen van de flexibilisering van de arbeidsmarkt moeten ICT-bedrijven voorzichtig zijn en alert blijven. Er is namelijk een belangrijke trend gaande, vooral onder jongeren: het zelfstandig ondernemerschap. Door de technische mogelijkheden van ICT is het redelijk eenvoudig geworden om vanuit zelfstandigheid te werken. Al op school worden jongeren geconfronteerd en gestimuleerd met de mogelijkheden. En velen zijn inmiddels dat pad al ingeslagen.

Wat drijft de werknemer
Uit diverse onderzoeken blijkt dat de mate van persoonlijke ontwikkeling, sfeer en zingeving bepalende elementen zijn voor de jongere generatie om ergens te gaan werken. De manier waarop ze zijn opgevoed, in alle vrijheid door de babyboomgeneratie zonder regels en grenzen, met erkenning voor wie ze zijn, in staat om gevoelens te tonen en te communiceren maakt het voor hen niet makkelijk om als gewillige werknemer in een keurslijf aan de slag te gaan.

Gevaarlijk wordt het voor de grotere ICT-bedrijven om deze ontwikkeling te negeren. Toen ik laatst een ICT-bedrijf met deze trend confronteerde was de opmerking: "Dat speelt bij ons totaal niet, wij hebben veel geoutsourced naar India." Maar ja hoe lang nog voordat India alles in eigen beheer gaat doen en daarmee een concurrent wordt? En daarnaast geldt dat niet alle functies kunnen worden uitbesteed naar lagelonenlanden.

Flexibiliteit arbeidsmarkt
Uit onderzoek van Berenschot en ADP blijkt dat vooral de ICT-sector getroffen gaat worden met de grootste schaarste. Goed nieuws voor de ICT-ers met specialistische kennis. Slecht nieuws voor de grotere ICT-bedrijven. Uit verschillende hoeken komen schattingen van tekorten en mismatches op de arbeidsmarkt die de komende jaren zullen oplopen tot een miljoen. Tegen die tijd zullen er ook ca. een miljoen zelfstandig professionals op de markt actief zijn. We zullen dan een verschuiving bij de bedrijven gaan zien van vast personeel naar personeel dat op projectbasis opdrachten vervult. We krijgen dan te maken met twee soorten werknemers: de risicomijdende loondienstmedewerkers en de vrijheid zoekende professionals. Een boeiend vooruitzicht.

Veel meer dan eerdere generaties zullen jonge mensen kiezen voor vrijheid en zelfstandigheid in een rol als zelfstandig professional in plaats van in loondienst. Werken vanuit zelfstandigheid heeft ook gevolgen voor de prijs, omdat hoge overheadkosten niet aan de orde zijn. En de grootste drijfveer is niet geld maar vrijheid. Iedere jonge werknemer met een zekere eigenwaarde zal al gauw inzien dat de toekomst een vraagmarkt voor de werknemer is.

De ICT wordt volwassen
Deze tendens biedt vooral voor de ICT-branche grote mogelijkheden. De branche is de aanjager van nieuwe technologie, maar helaas is de eigen manier van werken nog weinig vernieuwend. Door de jaren heen is veel geëxperimenteerd met het op ander wijze uitvoeren van projecten. Maar nog altijd duren projecten twee keer zo lang en zijn twee keer zo duur als vooraf begroot.

We staan aan de vooravond van een cultuuromslag die het werken zal veranderen. Met de komst van een nieuw soort werknemer, werkend vanuit een andere levenshouding en een gevoel van eigen verantwoordelijkheid zal dat wel eens heel snel kunnen gaan. De nog relatief jonge ICT industrie zal hierdoor in staat zijn haar gang naar volwassenheid definitief in te zetten.

Tip
Wil je wat lezen over de belevenissen en ervaringen in de kantoorjungle, oftewel de moderne slavernij, dan beveel ik je van harte het boek ‘Zo Zuidas’ aan over de ontboezemingen van drie anonieme jonge vrouwen (twee advocaten en een bankier) werkzaam op de Amsterdamse Zuidas.